Ülseratif kolit, iltihaplı bir bağırsak hastalığıdır. Bu hastalık, kalın bağırsağınızın iç yüzeyinde tahrişe, iltihaba ve ülserlere neden olur. Bu kılavuzda, ülseratif kolitin tedavi yöntemleri hakkında bilgi edineceksiniz.
Ülseratif kolitin tedavisi
Ülseratif kolit tedavisi genellikle ilaç tedavisi veya cerrahi müdahale ile gerçekleştirilir.
Ülseratif kolitin tedavisinde etkili olabilecek birkaç ilaç kategorisi vardır. Hangi ilacı alacağınız, durumunuzun ciddiyetine bağlıdır. Bazı kişiler için iyi çalışan ilaçlar, diğerleri için etkili olmayabilir, bu nedenle size en iyi şekilde yardımcı olacak olan ilacı bulmak zaman alabilir.
Ayrıca, bazı ilaçların ciddi yan etkileri olabileceğinden, herhangi bir tedavinin faydalarını ve risklerini değerlendirmek gereklidir.
İltihap önleyici ilaçlar
İltihap önleyici ilaçlar, ülseratif kolit tedavisinde genellikle ilk adımdır ve bu durumu yaşayan çoğu insan için uygundur. Bu ilaçlar şunları içerir:
- 5-aminosalisilatlar. Bu tür ilaçlar arasında sulfasalazin (Azulfidine), mesalamin (Asacol HD, Delzicol), balsalazid (Colazal) ve olsalazin (Dipentum) vardır. Hangi ilacı alacağınız ve ilacın ağızdan mı yoksa lavman veya supozituvarla mı alınacağı, etkilenen kolon alanınıza bağlıdır.
- Kortikosteroidler. Bu ilaçlar, prednizon ve budesonid gibi, genellikle diğer tedavilere yanıt vermeyen orta düzeyde veya şiddetli ülseratif kolit için ayrılmıştır. Yan etkileri nedeniyle genellikle uzun vadeli kullanılmazlar.
Bağışıklık sistemi baskılayıcıları
Bu ilaçlar da iltihaplanmayı azaltır, ancak bunu iltihaplanma sürecini başlatan bağışıklık sistemi yanıtını baskılayarak yaparlar. Bazı kişilerde, bu ilaçların kombinasyonu, yalnızca bir ilaçtan daha iyi sonuç verebilir.
Bağışıklık baskılayıcı ilaçlar şunları içerir:
- Azatioprin (Azasan, Imuran) ve merkaptopurin (Purinethol, Purixan). Bu ilaçlar, iltihaplı bağırsak hastalığının tedavisinde en yaygın kullanılan bağışıklık baskılayıcılardır. Bu ilaçları almanız, doktorunuzla düzenli olarak kontrol edilmenizi ve yan etkileri, karaciğer ve pankreas üzerindeki etkileri incelemek için kan tetkikleri yapmanızı gerektirir.
- Sinklojasit (Gengraf, Neoral, Sandimmune). Bu ilaç, genellikle diğer ilaçlara iyi yanıt vermeyen kişiler için ayrılmıştır. Sinklojasit ciddi yan etkiler potansiyeline sahiptir ve uzun süreli kullanıma uygun değildir.
- Tofacitinib (Xeljanz). “Küçük molekül” olarak adlandırılan bu ilaç, iltihaplanma sürecini durdurarak çalışır. Diğer tedavilerin işe yaramadığı durumlarda etkilidir. Başlıca yan etkileri arasında zona enfeksiyonu ve kan pıhtıları riski artışı yer alır.
Biyolojik tedaviler
Bu tedavi sınıfı, bağışıklık sistemi tarafından üretilen proteinlere yöneliktir. Ülseratif kolitin tedavisinde kullanılan biyolojik tedavi türleri şunlardır:
- Infliximab (Remicade), adalimumab (Humira) ve golimumab (Simponi). Bu ilaçlar, tümör nekroz faktörü (TNF) inhibitörleri veya biyolojik tedaviler olarak adlandırılır ve bağışıklık sisteminiz tarafından üretilen bir proteini nötralize ederek çalışır. Şiddetli ülseratif kolit geçiren ve diğer tedavilere yanıt vermeyen veya bunları tolere edemeyen kişiler için kullanılır.
- Vedolizumab (Entyvio). Diğer tedavilere yanıt vermeyen veya bu tedavileri tolere edemeyen kişiler için ülseratif kolit tedavisi için onaylanmış bir ilaçtır. İltihap hücrelerinin iltihaplanma alanına ulaşmasını engelleyerek çalışır.
- Ustekinumab (Stelara). Diğer tedavilere yanıt vermeyen veya bunları tolere edemeyen kişiler için ülseratif kolit tedavisi için onaylanmış bir ilaçtır. İltihaba neden olan farklı bir proteini bloke ederek çalışır.
Diğer ilaçlar
Ülseratif kolitin belirli semptomlarını yönetmek için ek ilaçlar almanız gerekebilir. Her zaman reçetesiz ilaçlar kullanmadan önce doktorunuzla konuşun. Doktorunuz aşağıdakilerden bir veya daha fazlasını önerebilir.
- İshal önleyici ilaçlar. Şiddetli ishal durumunda loperamid (Imodium A-D) etkili olabilir. İshal önleyici ilaçları büyük bir dikkatle ve doktorunuzla konuştuktan sonra kullanın, çünkü bu ilaçlar kolonun genişlemesi (toksik megakolon) riskini artırabilir.
- Ağrı kesiciler. Hafif ağrı için doktorunuz asetaminofen (Tylenol) önerebilir — ancak ibuprofen (Advil, Motrin IB), naproksen sodyum (Aleve) ve diklofenak sodyum önermez, çünkü bu ilaçlar semptomları kötüleştirir ve hastalığın şiddetini artırabilir.
- Antispazmodikler. Doktorlar bazen krampları hafifletmek için antispazmodik tedavi önerebilir.
- Demir takviyeleri. Kronik bağırsak kanamanız varsa, demir eksikliği anemisi gelişebilir ve demir takviyeleri almanız gerekebilir.
Cerrahi müdahale
Cerrahi müdahale, ülseratif koliti ortadan kaldırabilir ve tüm kolon ve rektumunuzu (proktokolektomi) çıkarmayı içerir.
Çoğu durumda, bu yöntem, ileoanalen anastomoz (J-poç) cerrahisi adı verilen bir prosedürü içerir. Bu prosedür, dışkı toplamak için bir torba taşıma ihtiyacını ortadan kaldırır. Cerrahınız, ince bağırsak uç kısmından bir poç oluşturur. Bu poç, doğrudan anüsünüze bağlanarak, atıkların nispeten normal bir şekilde boşaltılmasını sağlar.
Bazı durumlarda ise poç oluşturmak mümkün olmayabilir. Bunun yerine, cerrahlar karnınızda kalıcı bir açıklık oluşturarak dışkının bir torbada toplanması için geçiş yaparlar.
Kanser taraması
Artan riskiniz nedeniyle kolon kanseri için daha sık tarama gerekecek. Önerilen program, hastalığınızın konumuna ve ne kadar süreyle bu durumu yaşadığınıza bağlı olacaktır. Proktit olan kişilerde kolon kanseri riski artmaz.
Eğer hastalığınız rektumdan fazlasını kapsıyorsa, büyük ölçüde kolonunuz etkilenmişse, tanıdan sonra sekiz yıl içinde her bir ila iki yılda bir tarama kolonoskopisi gerekir veya yalnızca kolonunuzun sol tarafı etkilenmişse 15 yıl içinde gerekecektir.
Evde bakım
Ülseratif kolit ile karşı karşıya kalırken zaman zaman çaresiz hissedebilirsiniz. Ancak, diyet ve yaşam tarzınızdaki değişiklikler semptomlarınızı kontrol etmeye yardımcı olabilir ve alevlenmeler arasındaki süreyi uzatabilir.
Yediğiniz şeyin iltihaplı bağırsak hastalığına neden olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Ancak, belirli yiyecekler ve içecekler, özellikle bir alevlenme sırasında, belirtilerinizi kötüleştirebilir.
Yediğiniz gıdaları, ayrıca nasıl hissettiğinizi takip etmek için bir gıda günlüğü tutmak yardımcı olabilir. Eğer bazı yiyeceklerin semptomlarınızı alevlendirdiğini keşfederseniz, onları ortadan kaldırmayı deneyebilirsiniz.
İşte durumunuzu yönetmenize yardımcı olabilecek bazı genel diyet önerileri:
- Süt ürünlerini sınırlayın. İltihaplı bağırsak hastalığı olan birçok insan, süt ürünlerini sınırlamak veya ortadan kaldırmakla birlikte ishal, karın ağrısı ve gaz gibi sorunların düzelme sağladığını fark ederler. Laktoz intoleransınız olabilir — yani vücudunuz süt ürünlerinde bulunan süt şekerini (laktoz) sindiremiyor olabilir. Lactaid gibi bir enzim ürünü kullanmak da yardımcı olabilir.
- Küçük öğünler yiyin. Genellikle, günde iki veya üç büyük öğün yerine beş veya altı küçük öğün yediğinizde kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz.
- Bol miktarda sıvı için. Her gün bol miktarda sıvı içmeye çalışın. En iyisi su. Alkol ve kafein içeren içecekler bağırsaklarınızı uyarır ve ishali kötüleştirebilirken, gazlı içecekler sıklıkla gaz oluşumuna neden olur.
- Bir diyetisyenle konuşun. Eğer kilo kaybı yaşamaya başlarsanız veya diyetiniz çok kısıtlı hale gelirse, bir kayıtlı diyetisyenle konuşun.
Zihinsel stres
Stres, iltihaplı bağırsak hastalığına neden olmasa da, belirtilerinizi kötüleştirebilir ve alevlenmelere neden olabilir.
Stresi kontrol etmenize yardımcı olmak için:
- Egzersiz yapın. Hafif egzersiz bile stresi azaltmaya, depresyonu hafifletmeye ve bağırsak fonksiyonunu normalleştirmeye yardımcı olabilir. Size uygun bir egzersiz planı hakkında doktorunuzla konuşun.
- Biyogeribildirim. Bu stres azaltma tekniği, kas gerginliğini azaltmanıza ve kalp atış hızınızı yavaşlatmanıza yardımcı olmak için bir geri bildirim makinesi kullanır. Hedef, stresi daha kolay başa çıkabilmeniz için rahat bir duruma girmektir.
- Düzenli rahatlama ve nefes egzersizleri yapın. Stresle başa çıkmanın etkili bir yolu, rahatlama ve nefes egzersizleri yapmaktır. Yoga ve meditasyon derslerine katılabilir veya evde uygulayabilirsiniz.
Alternatif terapiler
Pek çok sindirim bozukluğu olan kişi, bazı tamamlayıcı ve alternatif tıp (CAM) biçimlerini kullanmıştır. Bununla birlikte, tamamlayıcı ve alternatif tıbbın güvenliği ve etkinliğini gösteren iyi tasarlanmış birkaç çalışma vardır.
Araştırmalar kısıtlı olsa da, probiyotiklerin diğer ilaçlarla birlikte eklenmesinin faydalı olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır, ancak bu kanıtlar henüz kanıtlanmamıştır.
Doktor randevusu için hazırlık
Ülseratif kolit semptomları, sizi öncelikle aileniz doktoruna gitmeye teşvik edebilir. Doktorunuz, sindirim hastalıkları konusunda uzman bir doktora (gastroenterolog) gitmenizi önerebilir.
Randevunuza hazırlanan bazı bilgiler:
Ne yapmalısınız
- Randevu öncesi kısıtlamaları öğrenin. Randevu alırken, önceden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını, diyetinizi kısıtlamanız gerekip gerekmediğini kesinlikle sorun.
- Yaşadığınız semptomları not edin, bu semptomlar randevanızın nedenine alakasız görünse bile.
- Önemli kişisel bilgileri not alın, son yaşam değişiklikleri veya büyük stresler gibi şeyler dahil.
- Kullandığınız tüm ilaçları, vitaminleri veya diyet takviyelerini listeleyin. Herbal preparatlar kullanıyorsanız, buna da dikkat ettiğinizden emin olun.
- Bir aile üyesi veya arkadaşınızın sizinle gelmesini isteyin. Bazen randevu sırasında size verilecek bilgileri hatırlamak zor olabilir. Sizinle birlikte gelen biri, kaçırdığınız veya unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
- Doktorunuza sormak üzere bir soru listesi yazın.
Ülseratif kolit için doktorunuza sormak için bazı temel sorular:
- Belirtilerimin en olası nedeni nedir?
- Belirtilerimin başka olası nedenleri var mı?
- Ne tür testlere ihtiyacım var? Bu testler özel bir hazırlık gerektiriyor mu?
- Bu durum geçici mi yoksa kalıcı mı?
- Hangi tedavi yöntemleri var ve hangi yöntemi öneriyorsunuz?
- Tedaviden bekleyebileceğim yan etkiler nelerdir?
- Kaçınılması gereken herhangi bir reçeteli veya reçetesiz ilaç var mı?
- Ne tür takip bakımına ihtiyacım var? Ne sıklıkla kolonoskopi yaptırmam gerekiyor?
- Önerdiğiniz temel yaklaşım dışında alternatif bir yöntem var mı?
- Başka sağlık durumlarım var, bu durumları birlikte nasıl yönetebilirim?
- Artık yemek yemem gereken belirli yiyecekler var mı?
- Çalışmaya devam edebilecek miyim?
- Çocuk sahibi olabilir miyim?
- Reçete ettiğiniz ilaca eşdeğer bir jenerik ilaç var mı?
Doktorunuzun soracağı sorular
Doktorunuz muhtemelen size birçok soru soracaktır. Bu sorulara hazır olmak, sizin için daha fazla zaman ayırmak üzere konuşmak istediğiniz noktaları geçirebilir. Doktorunuz şunları sorabilir:
- Belirtileriniz ne zaman başladı?
- Belirtileriniz sürekli mi yoksa ara sıra mı?
- Belirtilerinizin şiddeti nedir?
- Karın ağrınız var mı?
- İshal yaşadınız mı? Ne sıklıkta?
- Son zamanlarda istenmeyen bir kilo kaybınız oldu mu?
- Belirtilerinizi iyileştiren bir şey var mı?
- Belirtilerinizi artıran bir şey var mı?
- Daha önce karaciğer problemleri, hepatit veya sarılık yaşadınız mı?
- Eklemlerinizde, gözlerinizde, cilt döküntüleri veya yaralarda ya da ağızda yaralar ile ilgili herhangi bir sorun yaşadınız mı?
- Gece uykunuzdan ishal nedeniyle uyanıyor musunuz?
- Yakın zamanda seyahat ettiniz mi? Eğer evet ise, nereye?
- Evde ishal olan başka biri var mı?
- Son zamanlarda antibiyotik kullandınız mı?
- Genellikle ibuprofen (Advil, Motrin IB) veya naproksen sodyum (Aleve) gibi non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar alıyor musunuz?
