Genel Bakış
Yeme bozuklukları, sağlığınızı, duygularınızı ve yaşamın önemli alanlarında işlev görme yeteneğinizi olumsuz etkileyen kalıcı yeme davranışlarıyla ilgili ciddi durumlardır. En yaygın yeme bozuklukları anoreksiya nervoza, bulimia nervoza ve aşırı yeme bozukluğudur.
Çoğu yeme bozukluğu, kilonuz, beden şekliniz ve yiyeceklere aşırı odaklanmayı içerir ve bu, tehlikeli yeme davranışlarına yol açar. Bu davranışlar vücudunuzun uygun besin alımını elde etme yeteneğini önemli ölçüde etkileyebilir. Yeme bozuklukları kalp, sindirim sistemi, kemikler, dişler ve ağız üzerinde zararlı etkiler yaratabilir ve diğer hastalıklara yol açabilir.
Yeme bozuklukları genellikle ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde gelişir, ancak diğer yaşlarda da ortaya çıkabilir. Tedavi ile, daha sağlıklı yeme alışkanlıklarına geri dönebilir ve bazen yeme bozukluğunun yol açtığı ciddi komplikasyonları tersine çevirebilirsiniz.
Yeme bozukluklarının belirtileri
Belirtiler, yeme bozukluğunun türüne bağlı olarak değişir. Anoreksiya nervoza, bulimia nervoza ve aşırı yeme bozukluğu en yaygın yeme bozukluklarıdır. Diğer yeme bozuklukları arasında rumine etme bozukluğu ve kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu yer almaktadır.
Anoreksiya nervoza
Anoreksiya nervoza, anormal derecede düşük vücut ağırlığı, kilo alma korkusu ve kilo veya şekil algısında bozukluk ile karakterize olabilecek potansiyel olarak hayati tehlike taşıyan bir yeme bozukluğudur. Anoreksiya hastaları, sağlıklarını ve yaşam aktivitelerini büyük ölçüde etkileyen aşırı çabalarla kilo ve şekillerini kontrol etmeye çalışır.
Anoreksiya durumunda, kalori alımınızı aşırı şekilde kısıtlayabilir veya fazla kilo vermek için aşırı egzersiz, müshil kullanma veya yeme sonrasında kusma gibi diğer yöntemler kullanabilirsiniz. Kilo vermek için yapılan çabalar, zayıf olsanız bile ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir, bazen bu durum ölümcül öz açlık noktasına ulaşabilir.
Bulimia nervoza
Bulimia nervoza, ciddi, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir yeme bozukluğudur. Bulimia durumunda, yeme üzerinde kontrol kaybı hissi ile birlikte aşırı yeme ve kusturma dönemleri yaşarsınız. Bulimia hastalarının çoğu, gün içinde yeme kısıtlaması yapar ve bu durum sıklıkla daha fazla aşırı yeme ve kusturmaya yol açar.
Bu dönemler sırasında genellikle kısa bir zamanda büyük miktarda yiyecek tüketir ve ardından sağlıksız bir şekilde fazla kalorilerden kurtulmaya çalışırsınız. Aşırı yeme nedeniyle suçluluk, utanç ve kilo alma korkusu nedeniyle kusmaya zorlayabilir, fazla egzersiz yapabilir veya kalorileri atmak için müshil gibi diğer yöntemleri kullanabilirsiniz.
Eğer bulimia hastasıysanız, muhtemelen kilonuz ve beden şekliniz hakkında takıntılı düşünebilir ve kendinizi algıladığınız hatalar için sert bir şekilde yargılayabilirsiniz. Normal ya da hafif kilolu olabilirsiniz.
Aşırı yeme bozukluğu
Aşırı yeme bozukluğu yaşadığınızda, düzenli olarak aşırı miktarda yiyecek tüketir (şişmanlama) ve yemeniz üzerinde kontrol kaybı hissedersiniz. Hızlı yiyebilir veya aç olmasanız bile planladığınızdan daha fazla yemek yiyebilir ve rahatsız edici şekilde dolu hissedene kadar yemeye devam edebilirsiniz.
Aşırı yeme sonrasında, yediğiniz miktar ve davranışınız nedeniyle suçluluk, tiksinti veya utanç hissedebilirsiniz. Ancak bu davranışınızı telafi etmek için bulimia veya anoreksiya hastaları gibi fazla egzersiz yapmayı veya kusturmayı denemezsiniz. Utanç, aşırı yemenizi gizlemek için yalnız yemek yemenize yol açabilir.
Yeni bir aşırı yeme döngüsü genellikle haftada en az bir kez gerçekleşir. Normal, kilolu veya obez olabilirsiniz.
Rumine etme bozukluğu
Rumine etme bozukluğu, yemek yedikten sonra yiyecekleri tekrar tekrar ve kalıcı olarak geri getirme durumudur; ancak bu durum bir tıbbi durum ya da anoreksiya, bulimia veya aşırı yeme bozukluğu gibi bir yeme bozukluğundan kaynaklanmaz. Yiyecek, bulantı veya kusma olmaksızın ağza geri getirilir ve geri getirme istemli olmayabilir. Bazen geri getirilen yiyecek tekrar çiğnenir ve yutulur ya da dışarı tükürülür.
Bu bozukluk, yiyeceklerin dışarı tükürülmesi ya da kişinin davranışı önlemek için önemli ölçüde daha az yemesi durumunda beslenme yetersizliğine yol açabilir. Rumine etme bozukluğunun ortaya çıkması, bebeklik döneminde veya zihinsel engelli bireylerde daha yaygın olabilir.
Kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu
Bu bozukluk, yeme konusunda ilgi duymamak nedeniyle günlük minimum beslenme gereksinimlerinizi karşılayamamakla karakterizedir; renk, doku, koku veya tat gibi belirli duyusal özelliklere sahip yiyeceklerden kaçınmanız ya da yemenin sonuçları hakkında (örneğin boğulma korkusu) endişe duymanız durumudur. Yiyecekten kaçınma, kilo alma korkusuyla ilgili değildir.
Bu bozukluk, çocukluk döneminde önemli kilo kaybına veya kilo almada başarısızlığa yol açabilir ve sağlık sorunlarına neden olan beslenme yetersizlikleri yaratabilir.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Bir yeme bozukluğunu kendiniz yönetmek veya aşmak zor olabilir. Yeme bozuklukları neredeyse hayatınızı ele geçirebilir. Bu sorunlardan herhangi birini yaşıyorsanız veya bir yeme bozukluğunuz olduğunu düşünüyorsanız, tıbbi yardım alın.
Sevdiğinizi tedavi için teşvik etmek
Maalesef, birçok yeme bozukluğu olan kişi tedaviye ihtiyaç duyduğunu düşünmeyebilir. Eğer sevdiğiniz birisi hakkında endişeleriniz varsa, ona doktorla konuşması için ısrar etmelisiniz. Sevdiğiniz kişi yiyeceklerle ilgili sorunları kabul etmeye hazır olmasa bile, kaygınızı ifade ederek ve dinleme isteğinizi belirterek kapıyı açabilirsiniz.
Sağlıksız davranışı gösteren yeme alışkanlıkları ve inançları ile birlikte yeme bozukluklarını tetikleyebilecek akran baskısına karşı dikkatli olun. Yeme bozukluğunu işaret edebilecek uyarı işaretleri şunlardır:
- Öğün atlamak veya yemek yememek için bahaneler üretmek
- Aşırı kısıtlayıcı vejetaryen diyeti benimsemek
- Sağlıklı yemeğe aşırı odaklanmak
- Ailesinin yediği yemeklere yerine kendi yemeklerini yapmak
- Normal sosyal aktivitelerden uzaklaşmak
- İnce olma veya kilo verme konusunda sürekli endişe veya şikayet etmek
- Büyük miktarlarda tatlı veya yağlı yiyecekler yemek
- Kilo kaybı için diyet takviyeleri, müshil veya bitkisel ürünler kullanmak
- Aşırı egzersiz yapmak
- Kusmayı teşvik etmekten dolayı parmak eklemlerinde nasır oluşması
- Tekrar eden kusma belirtileri olabilir ve bu durum diş minesi kaybına yol açabilir
- Öğün sırasında tuvalete gitmek için ayrılmak
- Normal kabul edilen miktarda bir yemek ya da atıştırmalıkta çok daha fazla yemek yemek
- Yeme alışkanlıkları hakkında depresyon, tiksinti, utanç veya suçluluk hissetmek
- Saklı yemek yemek
Eğer çocuğunuzun yeme bozukluğu olabileceğinden endişe ediyorsanız, endişelerinizi görüşmek için bir doktorla iletişime geçin. Gerekirse, yeme bozuklukları konusunda uzmanlaşmış nitelikli bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirme alabilir ya da sigortanız izin veriyorsa doğrudan bir uzmana ulaşabilirsiniz.
Yeme bozukluklarına ne sebep olur?
Yeme bozukluklarının kesin sebebi bilinmemektedir. Diğer zihinsel hastalıklarda olduğu gibi, birçok sebep olabilir, örneğin:
- Genetik ve biyoloji. Bazı insanların, yeme bozukluğu geliştirme riskini artıran genleri olabilir. Beyin kimyasalarındaki değişiklikler gibi biyolojik faktörler, yeme bozukluklarında rol oynayabilir.
- Psiko-duygusal sağlık. Yeme bozukluğu olan bireylerin, bozukluğa katkıda bulunan psikolojik ve duygusal sorunları olabilir. Düşük özsaygı, mükemmeliyetçilik, dürtüsel davranış ve sorunlu ilişkiler yaşayabilirler.
Risk faktörleri
Ergen kızlar ve genç kadınlar, ergen erkekler ve genç erkeklere göre anoreksiya veya bulimia riski daha yüksektir, ancak erkekler de yeme bozukluklarına sahip olabilir. Yeme bozuklukları geniş bir yaş aralığında görülebilir; ancak genellikle gençlerde gelişir.
Bazı faktörler, yeme bozukluğu geliştirme riskini artırabilir:
- Aile geçmişi. Yeme bozukluklarının, yeme bozukluğu geçiren ebeveyn veya kardeşi olan kişilerde görülme olasılığı belirgin şekilde yüksektir.
- Diğer ruh sağlığı bozuklukları. Yeme bozukluğu olan kişiler genellikle anksiyete bozukluğu, depresyon veya obsesif-kompulsif bozukluk geçmişine sahiptir.
- Diyet yapmak ve aç kalma. Diyet, yeme bozukluğu geliştirme risk faktörüdür. Açlık, beyin üzerinde etkili olur ve ruh hali değişiklerine, düşünce katılığına, kaygıya ve iştah azalmasına neden olabilir. Yeme bozukluğunun birçok belirtisinin aslında açlık belirtileri olduğu konusunda güçlü kanıtlar bulunmaktadır. Açlık ve kilo kaybı, savunmasız bireylerde beynin işleyişini değiştirebilir; bu da kısıtlayıcı yeme davranışlarını sürdürebilir ve normal yeme alışkanlıklarına geri dönmeyi zorlaştırabilir.
- Stres. Üniversiteye başlamak, taşınmak, yeni bir iş bulmak ya da bir aile veya ilişki sorunu gibi değişimler stres getirebilir; bu da yeme bozukluğu riskinizi artırabilir.
Yeme bozukluklarının komplikasyonları
Yeme bozuklukları çok çeşitli komplikasyonlara neden olur; bunların bazıları hayati tehlike taşır. Yeme bozukluğu ne kadar şiddetli veya uzun sürerse, ciddi komplikasyonları yaşama olasılığınız o kadar artar. Bunlar arasında:
- Ciddi sağlık problemleri
- Depresyon ve anksiyete
- Intihar düşünceleri veya davranışları
- Büyüme ve gelişme ile ilgili sorunlar
- Sosyal ve ilişki sorunları
- Madde kullanımı bozuklukları
- İş ve okul problemleri
- Ölüm
Tanı
Yeme bozuklukları, belirtilere ve yeme alışkanlıklarına dayanarak teşhis edilir. Doktorunuz yeme bozukluğundan şüphelenirse, muhtemelen bir muayene yapacak ve tanıyı netleştirmek için testler isteyecektir. Bir ruh sağlığı uzmanı da tanıya yardımcı olmak için devreye girebilir.
Değerlendirmeler ve testler genellikle şunları içerir:
- Fiziksel muayene. Doktorunuz, yeme sorunlarınız için diğer tıbbi nedenleri ortadan kaldırmak amacıyla sizi muayene edecektir. Doktor ayrıca laboratuvar testleri de isteyebilir.
- Psikolojik değerlendirme. Bir doktor veya ruh sağlığı uzmanı, düşünceleriniz, duygularınız ve yeme alışkanlıklarınız hakkında sorular sorabilir. Psikolojik öz değerlendirme anketlerini tamamlamanız istenebilir.
- Diğer çalışmalara. Yeme bozukluğunuzla ilgili herhangi bir komplikasyonu kontrol etmek için ek testler yapılabilir.
Yeme bozukluklarının tedavisi
Yeme bozukluğunun tedavisi genellikle bir ekip yaklaşımını içerir. Ekip, genellikle birincil sağlık hizmeti sağlayıcıları, ruh sağlığı profesyonelleri ve yeme bozuklukları konusunda deneyimi olan diyetisyenlerden oluşur.
Tedavi, spesifik yeme bozukluğunuzun türüne bağlıdır. Ancak genel olarak tedavi tipik olarak beslenme eğitimi, psikoterapi ve ilaç tedavisini içerir. Hayatınız tehlikedeyse, acil hastaneye yatış gerekebilir.
Sağlıklı beslenme
Kilonuz ne olursa olsun, ekip üyeleri sağlıklı beslenme alışkanlıklarını elde etmenize yardımcı olmak için sizinle bir plan geliştirebilirler.
Psikoterapi
Psikoterapi, sohbet terapisi olarak da bilinir; sağlıksız alışkanlıkların yerini sağlıklı alışkanlıklarla değiştirmenizi öğrenmenize yardımcı olabilir. Bu plan şunları içerebilir:
- Aile temelli terapi (FBT). FBT, yeme bozukluğu olan çocuklar ve gençler için kanıta dayalı bir tedavidir. Aile, çocuğun veya diğer aile üyesinin sağlıklı yeme alışkanlıklarına uymasını ve sağlıklı bir kiloyu korumasını sağlamak için dahil edilmektedir.
- Bilişsel davranışçı terapi (CBT). CBT, yeme bozukluğu tedavisinde, özellikle bulimia ve aşırı yeme bozukluğunda sıkça kullanılmaktadır. Yeme alışkanlıklarınızı ve ruh halinizi izlemeyi ve iyileştirmeyi, problem çözme becerileri geliştirmeyi ve stresli durumlarla başa çıkmanın sağlıklı yollarını keşfetmeyi öğrenirsiniz.
İlaçlar
İlaçlar yeme bozukluğunu tedavi edemez. Ancak belirli ilaçlar aşırı yeme ya da kusturma istemlerinizi kontrol etmenize ya da yiyecek ve diyetle ilgili aşırı düşüncelerinizi yönetmenize yardımcı olabilir. Antidepresanlar ve anksiyete karşıtı ilaçlar gibi ilaçlar, yeme bozukluklarıyla sıklıkla ilişkilendirilen depresyon veya anksiyete belirtilerine yardımcı olabilir.
Hastaneye yatış
Eğer anoreksiya nedeniyle şiddetli beslenme yetersizliği gibi ciddi sağlık sorunlarınız varsa, doktorunuz hastaneye yatışı önerebilir. Bazı klinikler yeme bozukluğu olan kişiler için uzmanlaşmıştır. Bazı klinikler, tam hastaneye yatış yerine günlük programlar sunabilir. Uzmanlaşmış yeme bozukluğu programları, daha uzun süre boyunca daha yoğun bir tedavi sunabilir.
