İnflamatuar bağırsak hastalığı (İBH), sindirim sisteminde kronik iltihaplanma ile ilgili bozuklukları tanımlamak için kullanılan geniş bir terimdir. İBH türleri şunları içerir:
- Ülseratif kolit. Bu durum, kalın bağırsağın (kolon) ve rektumun yüzeysel astarında iltihap ve yaralar (ülserler) ile karakterizedir.
- Crohn hastalığı. Bu İBH türü, sindirim sisteminin astarında iltihaplanma ile karakterize edilir ve genellikle sindirim sisteminin daha derin katmanlarını etkileyebilir.
Hem ülseratif kolit hem de Crohn hastalığı genellikle ishal, rektal kanama, karın ağrısı, yorgunluk ve kilo kaybı ile karakterizedir.
İBH sakatlayıcı olabilir ve bazen hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.
İnflamatuar bağırsak hastalığının belirtileri
İnflamatuar bağırsak hastalığı belirtileri, iltihaplanmanın ciddiyetine ve nerede meydana geldiğine bağlı olarak değişir. Belirtiler hafif ile şiddetli arasında değişebilir. Aktif hastalık dönemlerinin ardından remisyonda olma dönemleri yaşayabilirsiniz.
Crohn hastalığı ve ülseratif kolit ile ortak olan belirtiler şunlardır:
- İshal
- Yorgunluk
- Karın ağrısı ve kramp
- Güste kan
- Açlıkta azalma
- İstenmeyen kilo kaybı
İnflamatuar bağırsak hastalığının nedenleri
İnflamatuar bağırsak hastalığının (İBH) kesin nedeni bilinmemektedir. Daha önce beslenme ve stres şüphelenilmekteydi, ancak şimdi doktorlar bu faktörlerin hastalığı kötüleştirebileceğini, ancak İBH’nın nedeni olmadığını bilmektedir.
Bir olası neden bağışıklık sisteminin yanlış çalışmasıdır. Bağışıklık sisteminiz bir virüs veya bakteriye karşı mücadele etmeye çalıştığında, anormal bir bağışıklık yanıtı bağışıklık sisteminin sindirim sistemindeki hücrelere de saldırmasına yol açar. Mirasın da bir rol oynadığı görünmektedir çünkü İBH, hastalığı olan aile üyeleri olan kişilerde daha yaygındır. Ancak, İBH olan çoğu kişinin böyle bir aile geçmişi yoktur.
Risk faktörleri
- Yaş. İnflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) gelişen çoğu kişi 30 yaşından önce tanı alır.
- Aile öyküsü. Hastalığı olan bir yakın akrabanız varsa – örneğin, ebeveyn, kardeş veya çocuk – daha yüksek risk altındasınız.
- Sigara içme. Sigara içmek, Crohn hastalığı gelişimi için en önemli kontrol edilebilir risk faktörüdür. Tütün ürünleri, ülseratif koliti önlemeye yardımcı olabilir. Ancak, genel sağlık üzerindeki zararları, sağladığı herhangi bir faydadan daha ağır basmaktadır ve sigarayı bırakmak, sindirim sisteminizin genel sağlığını iyileştirebilir ve birçok başka sağlık faydası sağlayabilir.
- Nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar. Bu ilaçlar arasında ibuprofen (Advil, Motrin IB), naproksen sodyum (Aleve), diklofenak sodyum ve diğerleri bulunur. Bu ilaçlar, inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) gelişme riskini artırabilir ya da hali hazırda İBH olan kişilerde hastalığı kötüleştirebilir.
İnflamatuar bağırsak hastalığının komplikasyonları
Ülseratif kolit ve Crohn hastalığının bazı ortak komplikasyonları ve her hastalığa özgü diğer komplikasyonlar vardır. Her iki hastalıkta bulunan komplikasyonlar şunlardır:
- Kolon kanseri. Kolonun büyük bir kısmını etkileyen ülseratif kolit veya Crohn hastalığı, kolon kanseri riskinizi artırabilir. Kanser taraması genellikle tanının konulmasından yaklaşık sekiz ila 10 yıl sonra başlar. Bu testin ne zaman ve ne sıklıkta yapılması gerektiğini doktorunuza sorun.
- Cilt, göz ve eklem iltihabı. Artrit, cilt lezyonları ve göz iltihabı (üveit) gibi bazı bozukluklar, İBH alevlenmeleri sırasında meydana gelebilir.
- İlaç yan etkileri. İnflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) için belirli ilaçlar, bazı kanserler geliştirme riski ile ilişkilidir. Kortikosteroidler, osteoporoz, yüksek tansiyon ve diğer durumlar açısından risk ile ilişkilidir.
- Primer sklerozan kolanjit. Bu durumda, iltihap safra kanallarında skar dokusu oluşturur, sonunda onları daraltır ve yavaş yavaş karaciğer hasarına neden olur.
- Kan pıhtıları. İBH venlerde ve arterlerde kan pıhtıları riski artırır.
Crohn hastalığının komplikasyonları şunları içerebilir:
- Bağırsak tıkanıklığı. Crohn hastalığı bağırsak duvarının tam kalınlığını etkiler. Zamanla bağırsak bölümleri kalınlaşabilir ve daralabilir, bu da sindirim içeriğinin akışını engelleyebilir. Hastalıklı bağırsak kısmını çıkarmak için cerrahi müdahale gerekebilir.
- Beslenme yetersizliği. İshal, karın ağrısı ve kramplar, yemenizi veya bağırsağınızın yeterli besin maddelerini emmesini zorlaştırabilir. Ayrıca, hastalığın neden olduğu düşük demir veya B-12 vitamini nedeniyle anemi gelişmesi de yaygındır.
- Fistüller. Bazen iltihap, bağırsak duvarından tamamen geçerek anormal bir bağlantı olan fistülü oluşturabilir. Anal alan etrafındaki fistüller en yaygın türdür. Bazı durumlarda, fistül enfekte olabilir ve apsel oluşturabilir.
- Anal fissür. Bu, anüsün astarındaki veya anüs etrafındaki dokuda enfeksiyonların meydana gelebileceği küçük bir yırtıktır. Genellikle, ağrılı dışkılama ile ilişkilidir ve perianal fistüle yol açabilir.
Ülseratif kolit komplikasyonları şunları içerebilir:
- Toksik megakolon. Ülseratif kolit, kolonun hızla genişlemesine ve şişmesine neden olabilir; bu ciddi bir durumdur.
- Kolonda delik (perforasyon). Perforasyon çoğunlukla toksik megakolon nedeniyle oluşur, ancak kendi başına da meydana gelebilir.
- Aşırı dehidrasyon. Aşırı ishal dehidrasyona yol açabilir.
İnflamatuar bağırsak hastalığının tanısı
Doktorunuz muhtemelen inflamatuar bağırsak hastalığını, semptomlarınız için diğer olası nedenleri dışladıktan sonra tanılayacaktır. İBH tanısını doğrulamaya yardımcı olmak için bir dizi test ve prosedür gerekecektir:
Laboratuvar testleri
- Anemi veya enfeksiyon testleri. Doktorunuz, yeterli oksijeni taşıyacak kadar kırmızı kan hücreleri bulunmadığı anemi durumunu kontrol etmek veya bakteriler veya virüslerden kaynaklanan enfeksiyon belirtilerini aramak için kan testleri önerebilir.
- Dışkı çalışmaları. Gizli (occult) kan veya dışkınızda parazit gibi organizmalar test etmek için bir dışkı örneği sağlamanız gerekebilir.
Endoskopik prosedürler
- Kolonoskopi. Bu muayene, doktorunuzun ince, esnek, aydınlatılmış bir tüp ile kolonunuzu tamamen görmesini sağlar. Prosedür sırasında, doktorunuz aynı zamanda laboratuvar analizi için küçük doku örnekleri (biyopsi) alabilir. Biyopsi, İBH‘yi diğer iltihap formlarından ayırt etmek için tanının yoludur.
- Esnek sigmoidoskopi. Doktorunuz, rektumu ve kolonun son kısmını incelemek için ince, esnek, aydınlatılmış bir tüp kullanır. Kolonunuz ciddi şekilde iltihaplıysa, doktorunuz bu testi tam kolonoskopi yerine gerçekleştirebilir.
- Üst endoskopi. Bu prosedürde doktorunuz, yemek borusu, mide ve ince bağırsağın ilk kısmını (oniki parmak bağırsağı) incelemek için ince, esnek, aydınlatılmış bir tüp kullanır. Bu alanların Crohn hastalığı ile etkilenmesi nadirdir, ancak bulantı ve kusma, yemek yeme zorluğu veya üst karın ağrısı yaşıyorsanız bu test önerilebilir.
- Kapsül endoskopisi. Bu test, ince bağırsağınızı etkileyen Crohn hastalığını tanımlamak için bazen kullanılmaktadır. İçinde kamera bulunan bir kapsülü yutarsınız. Görüntüler, belinize taktığınız bir kayda aktarılır ve ardından kapsül, dışkınızda acısız bir şekilde vücudunuzdan çıkar. Crohn hastalığı tanısını doğrulamak için hala biyopsi ile birlikte bir endoskopi gerekebilir. Kapsül endoskopisi, bağırsak tıkanıklığı varsa yapılmamalıdır.
- Balonlu enteroskopi. Bu test için, bir cihaz (overtube) ile birlikte bir endoskop kullanılır. Bu cihaz, doktorun standart endoskopların ulaşamadığı ince bağırsaklara daha fazla bakmasını sağlar. Bu teknik, kapsül endoskopisi anormallikler gösterdiğinde, ancak tanı hala soru işareti olduğunda faydalıdır.
Görüntüleme prosedürleri
- X-ray. Eğer ciddi semptomlarınız varsa, doktorunuz karın bölgenizin standart bir X-ray’ini kullanarak perforasyon gibi ciddi komplikasyonları eler.
- Bilgisayarlı tomografi (BT) taraması. Size bilgisayarlı tomografi (BT) taraması yapılabilir – bu, standart bir X-ray’den daha fazla detay sağlayan özel bir X-ray tekniğidir. Bu test, tüm bağırsakları ve bağırsak dışındaki dokuları inceler. BT enterografi, ince bağırsakların daha iyi görüntülerini sağlayan özel bir BT taramasıdır. Bu test birçok tıp merkezinde baryum X-ray’lerinin yerini almıştır.
- Manyetik rezonans görüntüleme (MRI). Bir MRI tarayıcısı, organlar ve dokular hakkında detaylı görüntüler oluşturmak için manyetik alan ve radyo dalgaları kullanır. MRI, anal alan etrafındaki fistül veya ince bağırsakta değerlendirmek için özellikle faydalıdır. Bilgisayarlı tomografi ile kıyaslandığında, MRI ile radyasyona maruz kalma yoktur.
