Toksik hepatit, maruz kaldığınız bazı maddelere bağlı olarak karaciğerin iltihaplanmasıdır. Toksik hepatit, alkol, kimyasallar, ilaçlar veya besin takviyeleri tarafından tetiklenebilir.
Bazı durumlarda, toksik hepatit, bir toksine maruz kalındıktan sadece birkaç saat veya gün içinde gelişebilir. Diğer durumlarda, belirti ve semptomların ortaya çıkması için düzenli kullanımın aylar alması gerekebilir.
Toksik hepatit belirtileri genellikle toksine maruz kalma durumu sona erdiğinde kaybolur. Ancak toksik hepatit, karaciğerinize kalıcı zarar verebilir; bu durum, karaciğer dokusunda geri dönüşümsüz skarlaşmaya (siroz) yol açabilir ve bazı durumlarda karaciğer yetmezliğine, bu da yaşamı tehdit edebilir.
Toksik hepatit belirtileri
Toksik hepatitin hafif formları genellikle hiçbir belirti göstermeyebilir ve sadece kan testleriyle tespit edilebilir. Toksik hepatit belirtileri ortaya çıktığında, şunları içerebilir:
- Cilt ve gözlerin beyazlarında sararma (sarılık)
- Kaşıntı
- Karnın sağ üst kısmında ağrı
- Yorgunluk
- İştah kaybı
- Bulantı ve kusma
- Ciltte döküntü
- Yüksek ateş
- Ağırlık kaybı
- Koyu veya çay rengi idrar
Klinik olarak, toksik hepatit, viral hepatit veya safra kanalı tıkanıklığı gibi akut veya kronik karaciğer hastalığının herhangi bir biçimine benzeyebilir. Bulantı, kusma, ateş, sarılık gibi belirtiler yanı sıra anormal karaciğer kan testleri ve karaciğer biyopsi bulguları sıklıkla viral hepatitle aynıdır. Öte yandan, ateş, karın ağrısı ve sarılık gibi belirtiler, safra kanallarını tıkayan taşlar gibi diğer karaciğer hastalıklarını taklit edebilir.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Size rahatsızlık veren herhangi bir belirti veya semptom varsa hemen bir doktora görünmelisiniz.
Örneğin, asetaminofen (Tylenol, diğer ilaçlar) gibi bazı ilaçların aşırı dozları karaciğer yetmezliğine yol açabilir. Bir yetişkinin veya çocuğun aşırı doz asetaminofen aldığı düşünüyorsanız, acil tıbbi yardım alın. Olası bir asetaminofen aşırı dozu belirtileri şunları içerebilir:
- İştah kaybı
- Bulantı ve kusma
- Üst karın ağrısı
- Komaya girme
Eğer asetaminofen aşırı dozundan şüpheleniyorsanız, hemen bir acil telefon numarasını veya zehir kontrol merkezini arayın. Belirtilerin gelişmesini beklemeyin. Asetaminofen aşırı dozu ölümcül olabilir, ancak yutulduktan sonra erken müdahale edilirse başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
Toksik hepatit nedenleri
Toksik hepatit, karaciğerinizin toksik bir maddeye maruz kalması sonucu iltihaplanması durumunda meydana gelir. Toksik hepatit ayrıca, reçeteli veya suda çözünmeyen bir ilacın aşırı miktarda alınmasıyla da gelişebilir.
Karaciğer genellikle kanınızdaki çoğu ilacı ve kimyasalı temizler ve parçalara ayırır. Toksinlerin parçalanması, karaciğere zarar verebilecek yan ürünler oluşturur. Karaciğerin yenilenme kapasitesi oldukça yüksektir; ancak sürekli toksik maddelere maruz kalma ciddi, bazen geri dönüşümsüz zararlara yol açabilir.
Toksik hepatite neden olabilecek etkenler şunlardır:
- Alkol. Uzun yıllar süren aşırı alkol tüketimi, alkolik hepatite yol açabilir ve bu durum karaciğer yetmezliğine gider.
- Reçetesiz ağrı kesiciler. Asetaminofen (Tylenol, diğer ilaçlar), aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB, diğer ilaçlar) ve naproksen (Aleve, diğer ilaçlar) gibi reçetesiz ağrı kesiciler, özellikle sık kullanıldığında veya alkolle birleştirildiğinde karaciğere zarar verebilir.
- Reçeteli ilaçlar. Ciddi karaciğer hasarı ile ilişkilendirilen bazı ilaçlar şunlardır: yüksek kolesterol tedavisinde kullanılan statin ilaçları, amoksisilin-klavulanat kombinasyonu (Augmentin), fenitoin (Dilantin, Phenytek), azatioprin (Azasan, Imuran), niasin (Niaspan), ketokonazol, bazı antiviral ilaçlar ve anabolik steroidler.
- Bitkisel ürünler ve takviyeler. Karaciğer için tehlikeli kabul edilen bazı bitkiler arasında aloe vera, siyah cohosh, cascara, chaparral, comfrey, kava ve ephedra bulunur. Çocuklar vitamin takviyelerini şeker gibi görüp yüksek doz alırlarsa karaciğer hasarı gelişebilir.
- Endüstriyel kimyasallar. İş yerinde maruz kalabileceğiniz kimyasallar karaciğer hasarına neden olabilir. Karaciğere zarar verebilecek yaygın kimyasallar arasında kuru temizleme solventi karbon tetraklorür, plastik yapmak için kullanılan vinil klorür, paraquat herbisidi ve poliklorlu bifenil adı verilen endüstriyel kimyasallar bulunmaktadır.
Risk faktörleri
Toksik hepatit geliştirme riskinizi artırabilecek etkenler şunlardır:
- Reçetesiz ağrı kesiciler veya belirli reçeteli ilaçlar kullanmak. Karaciğer hasarı riski taşıyan bir ilaç veya reçetesiz ağrı kesici kullandığınızda toksik hepatit riski artar. Bu, birden fazla ilaç alıyorsanız veya ilaçların önerilen dozundan fazla alıyorsanız özellikle doğrudur.
- Karaciğer hastalığınızın olması. Siroz veya alkol dışı yağlı karaciğer hastalığı gibi ciddi bir karaciğer bozukluğuna sahip olmak, toksinlerin etkilerine daha fazla duyarlı olmanızı sağlar.
- Hepatit geçiriyor olmak. Hepatit virüsü ile kronik enfeksiyon (hepatit B, hepatit C veya başka hepatit virüsleri (son derece nadir) vücutta kalabilir) karaciğerinizin daha savunmasız olmasına neden olur.
- Yaşlanma. Yaşlandıkça, karaciğeriniz zararlı maddeleri daha yavaş parçalar. Bu, toksinlerin ve yan ürünlerinin vücudunuzda daha uzun süre kalmasına neden olur.
- Alkol tüketimi. İlaç veya bazı bitkisel takviyeler kullanırken alkol tüketimi toksisite riskini artırır.
- Kadın olmak. Kadınların bazı toksinleri erkeklerden daha yavaş metabolize etmesi sebebiyle, karaciğerleri zararlı maddelerin daha yüksek kan konsantrasyonlarına daha uzun süre maruz kalabilir. Bu, toksik hepatit riskini artırır.
- Belirli genetik mutasyonlara sahip olmak. Toksinleri parçalamak için gerekli karaciğer enzimlerinin üretimini ve işleyişini etkileyen belirli genetik mutasyonları miras almak, toksik hepatite daha duyarlı olmanıza neden olabilir.
- Endüstriyel toksinlerle çalışmak. Belirli endüstriyel kimyasallarla çalışmak, sizi toksik hepatit riskine sokar.
Bilerek veya bilinçsiz olarak solunan veya tüketilen birçok kimyasal, karaciğer üzerinde toksik etkilere sahip olabilir. Bu kimyasallar arasında ilaçlar, endüstriyel solventler ve kirleticiler bulunmaktadır. Neredeyse her ilaç, toksik hepatitin bir nedeni olarak belirtilmiştir. Toksinler, toksine maruz kalma durumu durdurulmadığında, bazen kronik karaciğer hastalığına ve hatta siroza yol açabilir.
Tüm toksinler karaciğeri aynı şekilde mi etkiler?
Karaciğere zarar verebilecek toksinler, iki gruba ayrılmıştır:
- Öngörülebilir toksinler: Yeterli maruz kalma süresiyle toksik hepatit ve karaciğer hasarına neden olduğu bilinen toksinlerdir. Bu grupta bulunan kimyasallar arasında temizlik solventleri, karbon tetraklorür ve ağrı kesici asetaminofen yer almaktadır.
- Öngörülemez toksinler: Kimyasal maddeye maruz kalanların çok küçük bir oranında karaciğere zarar veren toksinlerdir. Çoğu ilaç tarafından üretilen öngörülemez yaralanma çok iyi anlaşılamamaktadır; ancak son veriler, bir ilaca toksik bir yanıtın muhtemelen, bir kişinin ilacı metabolize etmesini etkileyen enzimin türüne bağlı olduğunu göstermektedir.
Neden karaciğer kimyasallardan etkilenir?
Karaciğer, kimyasal metabolizmanın temel bir rolünü oynadığı için kimyasal yaralanmalara karşı duyarlıdır. Karaciğer, kan dolaşımına giren neredeyse tüm kimyasalların ve ilaçların işlenmesi ve böbreklerin atması zor olan kimyasalların temizlenmesi görevini üstlenir. Karaciğer, bu kimyasalları, vücuttan safra veya idrar yoluyla atılabilecek ürünlere dönüştürür. Ancak bu kimyasal süreç sırasında karaciğerde bazen dengesiz, son derece toksik yan ürünler üretilir; bu son derece toksik yan ürünler karaciğeri saldırabilir ve yaralayabilir.
Alkol tüketimi, özellikle asetaminofen kullanımı durumunda ilaç toksisitesi olasılığını artırabilir. Bu nedenle, ilaç kullanırken alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.
