Tip 1 Diyabet, Tip 2 Diyabet ve Prediyabetin Tanısı

Şeker hastalığı, bir kişinin kan şekeri seviyesinin çok yüksek olmasına neden olan yaşam boyu süren bir hastalıktır.

İki ana tür şeker hastalığı bulunmaktadır:

• tip 1 diyabet – vücudun bağışıklık sisteminin insülin üreten hücrelere saldırarak yok ettiği durum
• tip 2 diyabet – vücudun yeterince insülin üretmediği veya vücudun hücrelerinin insüline yanıt vermediği durum

Tip 2 diyabet, tip 1’den çok daha yaygındır. Bu makalede doktorların diyabet tanısı koyma süreci açıklanacak ve bir doktor randevusu için nasıl hazırlanmanız gerektiği hakkında öneriler verilecektir.

Diyabetin ana belirtileri

Bir veya birden fazla ana diyabet belirtisini yaşıyorsanız, en kısa zamanda bir doktora görünmelisiniz. Bu belirtiler şunları içerir:

• çok susama hissi
• gece özellikle daha sık idrara çıkma
• çok yorgun hissetme
• kilo kaybı ve kas kütlesinde azalma
• penis veya vajina çevresinde kaşıntı ya da sık sık pamukçuk vakaları
• yavaş iyileşen kesikler veya yaralar
• bulanık görme

Tip 1 diyabet, haftalar veya günler içinde hızlı bir şekilde gelişebilir.

Pek çok insan, erken belirtiler genellikle genel olduğu için yıllarca tip 2 diyabet olduğunu fark etmez.

Diyabet tanısı

Tip 1 diyabetin belirtileri genellikle aniden ortaya çıkar ve sıklıkla kan şekeri seviyelerinin kontrol edilmesinin nedeni olur. Diğer tür diyabetler ve prediyabet belirtileri daha yavaş gelişebilir veya belirgin olmayabilir. Amerikan Diyabet Derneği (ADA), tarama kılavuzları önermektedir. ADA, aşağıdaki kişilerin diyabet için taranmasını önermektedir:

• 25’in üzerinde (Asya Amerikalılar için 23) vücut kitle indeksi olan, yaşına bakılmaksızın, yüksek tansiyon, anormal kolesterol seviyeleri, hareketsiz yaşam tarzı, polikistik over sendromu veya kalp hastalığı geçmişi olan ve diyabetli bir yakın akrabası bulunan herkes.
• 45 yaşından büyük herkes, başlangıçta kan şekeri taraması yaptırması ve sonuçlar normal ise her üç yılda bir taranması önerilmektedir.
• Gestasyonel diyabet geçirmiş kadınlar, her üç yılda bir diyabet için taramaya tabi tutulmalıdır.
• Prediyabet tanısı konan herkes, her yıl test yaptırmalıdır.

Tip 1 diyabet, tip 2 diyabet ve prediyabet testleri

• Glikozillenmiş hemoglobin (A1C) testi. Bu açlık gerektirmeyen kan testi, son iki üç ay içindeki ortalama kan şekeri seviyenizi gösterir. Bu test, kırmızı kan hücrelerindeki oksijen taşıyan protein olan hemoglobine bağlı şekerin yüzdesini ölçer. Kan şekeri seviyeniz ne kadar yüksekse, o kadar fazla hemoglobinin şeker ile bağlı olacaktır. İki ayrı testte A1C seviyesinin %6.5 veya daha yüksek olması diyabetiniz olduğunu gösterir. A1C seviyesi %5.7 ile %6.4 arasında ise prediyabeti gösterir. %5.7’nin altı normal kabul edilir.

Eğer A1C testinin sonuçları tutarlı değilse, test mevcut değilse ya da A1C testinizi hatalı hale getirebilecek bazı durumlarınız varsa — örneğin hamileyseniz veya nadir bir hemoglobin şekline (hemoglobin varyantı) sahipseniz — doktorunuz diyabet tanısı koymak için aşağıdaki testleri kullanabilir:

• Rastgele kan şekeri testi. Rastgele bir zamanda kan örneği alınır. Son yemeğinizi ne zaman yediğinizden bağımsız olarak, 200 miligram/desilitre (mg/dL) – 11.1 milimol/litre (mmol/L) veya daha yüksek bir kan şekeri seviyesi diyabet belirtisi olarak kabul edilir.
• Açlık kan şekeri testi. Gece boyunca aç kaldıktan sonra bir kan örneği alınır. Açlık kan şekeri seviyesi 100 mg/dL (5.6 mmol/L) altındaysa normaldir. Açlık kan şekeri seviyesi 100 ile 125 mg/dL (5.6 ile 6.9 mmol/L) arasındaysa prediyabet olarak değerlendirilir. İki ayrı testte 126 mg/dL (7 mmol/L) veya daha yüksek ise diyabet tanısı konur.
• Ağızdan glukoz tolerans testi. Bu test için, gece boyunca aç kalmanız gerekir ve açlık kan şekeri seviyesi ölçülür. Ardından şekerli bir sıvı içersiniz ve sonraki iki saat boyunca kan şekeri seviyeleri periyodik olarak test edilir. 140 mg/dL (7.8 mmol/L) altındaki bir kan şekeri seviyesi normaldir. İki saat sonra 200 mg/dL (11.1 mmol/L) üzerinde bir sonuç diyabeti gösterir. 140 ile 199 mg/dL (7.8 mmol/L ile 11.0 mmol/L) arasındaki bir sonuç prediyabeti gösterir.

Eğer tip 1 diyabet şüphesi varsa, idrarınızın analiz edilerek vücudun yeterince insülin üretemediği için enerji için kullanılan kas ve yağ dokusunun yan ürünleri (ketonlar) bulunup bulunmadığı kontrol edilecektir. Doktorunuz ayrıca, tip 1 diyabet ile ilişkili yok edici bağışıklık sistemi hücrelerini (otoantikorlar) kontrol etmek için bir test gerçekleştirebilir.

Gestasyonel diyabet testleri

Doktorunuz, hamileliğinizin erken döneminde gestasyonel diyabet için risk faktörlerinizi değerlendirir:

• Gestasyonel diyabet açısından yüksek risk altındaysanız — örneğin, hamileliğinizin başlangıcında obez iseniz; önceki bir hamileliğinizde gestasyonel diyabet geçirdiyseniz; ya da diyabetli bir anne, baba, kardeş veya çocuğunuz varsa — doktorunuz ilk prenatal ziyaretinizde diyabet testi yapılmasını önerebilir.
• Gestasyonel diyabet açısından ortalama risk altındaysanız, ikinci trimester boyunca bir zaman diliminde — tipik olarak 24 ile 28 hafta arasında — gestasyonel diyabet için bir tarama testi yapılması muhtemeldir.

Doktorunuz, aşağıdaki tarama testlerini kullanabilir:

• İlk glukoz yükleme testi. Glukoz yükleme testine, şekerli bir glukoz çözeltisi içerek başlayacaksınız. Bir saat sonra, kan şekeri seviyenizi ölçmek için bir kan testi yapılır. Glukoz yükleme testinde kan şekeri seviyesinin 140 mg/dL (7.8 mmol/L) altında olması genellikle normal olarak kabul edilir; ancak bu, belirli kliniklerde veya laboratuvarlarda değişebilir. Eğer kan şekeri seviyeniz normalden yüksekse, bu sadece gestasyonel diyabet açısından daha yüksek riskte olduğunuzu gösterir. Doktorunuz, gestasyonel diyabet tanısını kesinleştirmek için bir takip testi istemeyecektir.
• Takip glukoz tolerans testi. Takip testi için, bir gece aç kalmanız istenecektir ve ardından açlık kan şekeri seviyeniz ölçülecektir. Ardından daha yüksek glukoz içeren başka bir tatlı çözeltisi içeceksiniz ve üç saat boyunca her saat başı kan şekeri seviyeniz kontrol edilecektir. Eğer testin her üç saati için normal değerlerin üzerinde en az iki kan şekeri sonucu çıkarsa, gestasyonel diyabet tanısı konacaktır.

Doktor randevusuna hazırlanmak

Eğer diyabet belirtileriniz varsa, muhtemelen önce birinci basamak doktorunuza gideceksiniz. Eğer çocuğunuzun diyabet belirtileri varsa, çocuğunuzun pediatristine gidebilirsiniz. Eğer kan şekeri seviyeleri son derece yüksekse, muhtemelen acil servise yönlendirileceksiniz.

Eğer kan şekeri seviyeleri, sizi veya çocuğunuzu derhal riske atmayacak kadar yüksek değilse, sizi diğer bozukluklar üzerinde uzmanlaşmış (endokrinolog) bir doktora yönlendirebilirler. Tanı konduktan sonra, diyabetinizi yönetmek için daha fazla bilgi almak üzere bir diyabet eğitmeni ve bir diyetisyenle de görüşeceksiniz.

İşte doktor randevunuza hazırlanmanıza ve doktorunuzun sizden ne sorabileceğini bilmenize yardımcı olacak bazı bilgiler.

Hazırlık yapmak için yapabilecekleriniz

• Randevu öncesi kısıtlamaların farkında olun. Randevunuzu alırken, önceden herhangi bir şey yapmanız gerekip gerekmediğini sorun. Açlık kan şekeri testi gibi diyetinizi kısıtlamanız gerekebilir.
• Yaşadığınız belirtileri yazın, hani birbiriyle ilgili görünmeyen belirtileri de dahil edin.
• Anahtar kişisel bilgilerinizi yazın, önemli stres faktörlerini veya son yaşam değişikliklerini içeren. Eğer evde glukoz değerlerinizi izliyorsanız, testlerin tarihlerini ve saatlerini detaylandıran bir kayıt getirin.
• Herhangi bir alerjinizi ve aldığınız tüm ilaçları, vitaminleri ve takviyeleri listeleyin.
• Aile tıbbi geçmişinizi kaydedin. Özellikle diyabet, kalp krizi veya inme geçirmiş akrabalarınızı not edin.
• Yanınıza bir aile üyesi veya arkadaşınızı alın. Sizi birlikte gelen birisinin, ihtiyaç duyduğunuz bilgileri hatırlamada yardımcı olabilir.
• Doktorunuza soracak sorular hazırlayın. Diyabet yönetiminizle ilgili belirsiz olduğunuz konuları sorun.
• Herhangi bir reçete yenilemesi gerekip gerekmediğinden haberdar olun. Doktorunuz buradayken reçetelerinizi yenileyebilir.

Soru listesi hazırlamak, doktorunuzdan en fazla bilgiyi almanıza yardımcı olabilir. Diyabet için sorulabilecek bazı sorular şunlardır:

• Yaşadığım belirtiler diyabetle mi yoksa başka bir şeyle mi ilgili?
• Herhangi bir teste ihtiyacım var mı?
• Sağlığımı korumak için başka ne yapabilirim?
• Diyabetimi yönetmek için başka seçenekler nelerdir?
• Diğer sağlık sorunlarım var. Bu sağlık sorunlarını birlikte en iyi şekilde nasıl yönetebilirim?
• Uymam gereken kısıtlamalar var mı?
• Bir diyetisyen veya diyabet eğitmeni gibi başka bir uzmana görünmem gerekiyor mu?
• Reçete ettiğiniz ilacın eşdeğer bir alternatif ilacı var mı?

Doktorunuzun sorabileceği sorular

Doktorunuz size şu soruları soracaktır:

• Belirtilerinizi tarif edebilir misiniz?
• Belirtiler her zaman mı var, yoksa gelip gidiyor mu?
• Belirtileriniz ne kadar şiddetli?
• Aile geçmişinizde preeklampsi veya diyabet var mı?
• Diyetiniz hakkında bilgi verin.
• Egzersiz yapıyor musunuz? Hangi tür egzersiz yapıyorsunuz ve ne kadar egzersiz yapıyorsunuz?