Pnömoni: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Genel Bakış

Pnömoni, bir veya iki akciğerdeki hava keseciklerini (alveoller) iltihaplandıran bir enfeksiyondur. Hava kesecikleri sıvı veya iltihapla dolarak, balgam veya iltihap ile birlikte öksürük, ateş, titreme ve nefes alma zorluğuna neden olabilir. Pnömoniye bakteriler, virüsler ve mantarlar dahil olmak üzere çeşitli organizmalar sebep olabilir.

Pnömoninin ciddiyeti hafiften yaşamı tehdit edici duruma kadar değişebilir. Bu hastalık, özellikle bebekler ve küçük çocuklar, 65 yaş üstü bireyler ile sağlık sorunları veya zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olan kişiler için en ciddi şekilde etkili olabilir.

Pnömoni Belirtileri

Pnömoni belirtileri, enfeksiyona sebep olan mikroorganizmaların türüne, yaşınıza ve genel sağlık durumunuza bağlı olarak hafiften şiddetliye kadar değişiklik gösterebilir. Hafif belirtiler genellikle soğuk algınlığı veya grip belirtilerine benzer, ancak daha uzun sürer.

Pnömoni belirtileri şunları içerebilir:

• Nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı
• Kafa karışıklığı veya zihinsel algıda değişiklik (65 yaş ve üzeri yetişkinlerde)
• Balgam çıkaran öksürük
• Yorgunluk
• Ateş, terleme ve titreme hissi
• Normalden düşük vücut sıcaklığı (65 yaş üstü yetişkinler ve zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerde)
• Mide bulantısı, kusma veya ishal
• Nefes darlığı

Bebekler enfeksiyon belirtisi göstermeyebilir veya kusma, ateş, öksürük, huzursuzluk veya yorgun görünme, nefes alma ve beslenme zorluğu yaşayabilirler.

Ne zaman doktora görünmelisiniz?

Nefes almakta zorluk çekiyorsanız, göğüs ağrınız varsa, 102 Fahrenheit (39 Celcius) veya daha yüksek sürekli bir ateşiniz varsa veya sürekli öksürüyorsanız, özellikle iltihap çıkarıyorsanız doktorunuza görünün.

Bu yüksek risk grubunda olan kişiler bir doktora gitmelidir:

• 65 yaş üstü yetişkinler
• Ateş veya diğer belirtileri olan 2 yaş altı çocuklar
• Zatürre veya zayıf bağışıklık sistemi olan bireyler
• Kemoterapi gören veya bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanan kişiler

Bazı yaşlı yetişkinler ve kalp yetmezliği veya kronik akciğer sorunları olan kişilerde pnömoni hızla yaşamı tehdit eden bir duruma dönüşebilir.

Pnömoninin Nedenleri

Pnömoniye neden olabilecek birçok mikroorganizma bulunmaktadır. En yaygın olanları, soluduğumuz hava içindeki bakteriler ve virüslerdir. Vücudunuz genellikle bu mikropların akciğerlerinizi enfekte etmesini engeller. Ama bazen bu mikroplar bağışıklık sisteminizi aşarak enfeksiyona sebep olabilir, sağlık durumunuz genel olarak iyi olsa bile.

Pnömoni, neden olan mikroorganizmalara ve enfeksiyonun nereden kaynaklandığına göre sınıflandırılır.

Toplumdan Edinilen Pnömoni

Toplumdan edinilen pnömoni, en yaygın pnömoni türüdür. Bu hastalık, hastaneler dışında veya diğer sağlık hizmeti tesislerinde meydana gelir. Şunlar tarafından tetiklenebilir:

• Bakteriler. Birçok ülkede bakteriyel pnömoninin en yaygın nedeni Streptococcus pneumoniae’dir. Bu tür pnömoni kendi başına ya da soğuk algınlığı veya grip geçirdikten sonra meydana gelebilir. Hastalık, akciğerin bir kısmını (lobus) etkileyebilir; buna lobar pnömoni denir.
• Bakteri benzeri organizmalar. Mycoplasma pneumoniae da pnömoniye sebep olabilir. Bu tür pnömoni genellikle diğer türlerden daha hafif belirtiler gösterir.
• Mantarlar. Bu tür pnömoni, kronik sağlık problemleri veya zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerde en yaygın şekilde görülür ve organizmaları yüksek dozlarda soluyanlarda ortaya çıkar. Hastalığa sebep olan mantarlar toprak veya kuş dışkısında bulunabilir ve coğrafi konuma göre değişiklik gösterir.
• Virüsler, COVID-19 dahil. Soğuk algınlığı ve grip yapan bazı virüsler pnömoniye neden olabilir. Virüsler 5 yaş altı çocuklarda pnömoninin en yaygın nedenidir. Viral pnömoni genellikle hafif seyreder. Ancak bazı durumlarda, hastalık çok ciddi hale gelebilir. Koronavirüs 2019 (COVID-19) pnömoniye neden olabilir ve bu ağırlaşabilir.

Hastane Kaynaklı Pnömoni

Bazı insanlar, başka bir hastalık nedeniyle hastanede kalırken pnömoni kaparlar. Hastane kaynaklı pnömoni, ciddi olabilir çünkü neden olan bakteriler antibiyotiklere karşı daha dirençli olabilir ve bakteriyi kaplayan kişiler zaten hastadır. Solunum cihazı kullanan kişiler, genellikle yoğun bakım ünitelerinde kullanılan makinalar, bu tür pnömoni için daha yüksek risk taşır.

Sağlık Hizmeti Kaynaklı Pnömoni

Sağlık hizmeti kaynaklı pnömoni, uzun süreli bakım tesislerinde yaşayan veya böbrek diyalizi merkezleri de dahil olmak üzere ayaktan tedavi edilen kişilerde meydana gelen bir bakteriyel enfeksiyondur. Hastane kaynaklı pnömonide olduğu gibi, sağlık hizmeti kaynaklı pnömoni antibiyotiklere karşı daha dirençli bakteriler tarafından da tetiklenebilir.

Aspirasiyon Pnömonisi

Aspirasiyon pnömonisi, yiyecek, içecek veya tükürüğün akciğerlere girmesi durumunda meydana gelir. Aspirasiyon, normal boğulma refleksinin bozulması, örneğin bir beyin hasarı, yutma problemi veya aşırı alkol veya ilaç kullanımı nedeniyle meydana gelebilir.

Risk Faktörleri

Pnömoni herkesin başına gelebilir. Ancak en yüksek risk grupları şunlardır:

• 2 yaşından küçük çocuklar
• 65 yaş veya daha büyük kişiler

• Hastaneye yatış. Hastane yoğun bakım ünitesindeyseniz, özellikle nefes almanıza yardımcı olan bir makineye bağlıysanız pnömoni riski daha yüksektir.
• Kronik hastalık. Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya kalp hastalığınız varsa pnömoni kapma olasılığınız daha fazladır.
• Sigara içmek. Sigara içmek, bağışıklık sisteminizin pnömoniye neden olan bakterilere ve virüslere karşı doğal savunmasında hasara yol açar.
• Zayıf veya baskılanmış bağışıklık sistemi. HIV/AIDS olan, organ nakli yapılan veya kemoterapi gören veya uzun süreli steroid kullanan kişiler risk altındadır.

Pnömoninin Komplikasyonları

Tedaviye rağmen, pnömoni olan bazı kişiler, özellikle yüksek risk grubundakiler, aşağıdaki komplikasyonları yaşayabilir:

• Kanda Bakteri (bakteremi). Akciğerlerinizden kan dolaşımına giren bakteriler, enfeksiyonu diğer organlara yayarak organ yetmezliğine neden olabilir.
• Nefes almakta zorlanma. Eğer pnömoniniz şiddetli ise veya kronik akciğer hastalıklarınız varsa, nefes almakta zorluk çekebilirsiniz. Hastaneye yatış gerekebilir ve akciğerleriniz iyileşirken bir solunum makinesi (ventilatör) kullanmanız gerekecektir.
• Akciğerlere sıvı birikmesi (plevral effüzyon). Pnömoni, akciğerlerinizi ve göğüs boşluğunu kaplayan zarların arasındaki ince boşlukta sıvı birikmesine sebep olabilir (pleura). Eğer sıvı enfekte olursa, göğüs tüpü ile boşaltılması veya ameliyat ile çıkarılması gerekebilir.
• Akciğer apsesi. Pus, akciğerdeki bir boşlukta oluşursa apse meydana gelir. Apse genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Bazen, apseden pusu çıkarmak için ameliyat veya uzun bir iğne ya da boru ile drenaj yapılması gerekebilir.

Pnömoninin Önlenmesi

Pnömoniyi önlemeye yardımcı olmak için aşağıdaki önlemleri almalısınız:

• Aşı olun. Belirli pnömoni türleri ve grip için aşılar mevcuttur. Bu aşıları almanız hakkında doktorunuzla konuşun. Aşılama yönergeleri zamanla değiştiği için, daha önce pnömoni aşısı almış olsanız bile aşı durumunuzu doktorunuzla gözden geçirin.
• Çocukların aşılandığından emin olun. Doktorlar, 2 yaşından küçük çocuklar ve pnömokokal hastalığa özel risk taşıyan 2-5 yaş arası çocuklar için farklı bir pnömoni aşısı önermektedir. Grup çocuk bakım merkezlerine giden çocuklar da aşılanmalıdır. Doktorlar, 6 aydan büyük çocuklar için grip aşısı da önermektedir.
• İyi hijyen uygulayın. Bazen pnömoniye yol açabilen solunum yolu enfeksiyonlarından korunmak için ellerinizi düzenli olarak yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.
• Tütün kullanmayın. Sigara içmek, solunum yolu enfeksiyonlarına karşı akciğerlerinizin doğal savunmalarına zarar verir.
• Bağışıklık sisteminizi güçlü tutun. Yeterli uyku alın, düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı bir diyet uygulayın.

Pnömoninin Tanısı

Doktorunuz, tıbbi geçmişinizi sorarak ve fiziksel muayene yaparak başlayacaktır; bu muayene akciğerlerinizi stetoskopla dinleyerek pnömoniyi işaret eden anormal hışırtı veya kıtırtı seslerini kontrol etmeyi içerir.

Eğer pnömoni şüphesi varsa, doktorunuz aşağıdaki testleri önerebilir:

• Kan testleri. Kan testleri enfeksiyonu doğrulamak ve enfeksiyona sebep olan mikroorganizmanın türünü belirlemeye çalışmak için kullanılır. Ancak, kesin tanımlama her zaman mümkün olmayabilir.
• Göğüs röntgeni. Röntgen, doktorunuzun pnömoniyi teşhis etmesine ve enfeksiyonun boyutunu ve konumunu belirlemesine yardımcı olur. Ancak, röntgen doktorunuza pnömoniye sebep olan mikroorganizmanın türünü söyleyemez.
• Pulsoximetri. Bu test, kanınızdaki oksijen seviyesini ölçer. Pnömoni, akciğerlerinizin kanınıza yeterince oksijen geçmesini engelleyebilir.
• Balgam testi. Derin bir öksürükten sonra akciğerlerden su örneği (balgam) alınır ve enfeksiyonun sebebini belirlemek için analiz edilir.

65 yaş üstüyseniz, hastanedeyseniz veya ciddi belirtiler ya da sağlık koşullarınız varsa, doktorunuz ek testler isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:

• BT taraması. Pnömoniniz beklenildiği kadar hızlı iyileşmiyorsa, doktorunuz akciğerlerinizin daha ayrıntılı bir görüntüsünü elde etmek için göğüs BT taraması önerebilir.
• Plevral sıvı kültürü. Plevral bölgeden kaburga aranızdan bir iğne ile sıvı örneği alınır ve enfeksiyon türünü belirlemeye yardımcı olmak için analiz edilir.

Pnömoninin Tedavisi

Pnömoni tedavisi, enfeksiyonu iyileştirmek ve komplikasyonları önlemek amacıyla yapılmaktadır. Toplumdan edinilen pnömonisi olan kişiler genellikle evde ilaç tedavisi ile tedavi edilebilir. Çoğu belirtinin birkaç gün veya hafta içinde azalmasına rağmen, yorgunluk hissi bir ay veya daha uzun süre devam edebilir.

Spesifik tedaviler, pnömoninizin türü ve şiddeti, yaşınız ve genel sağlık durumunuza bağlı olarak değişir. Seçenekler şunlardır:

• Antibiyotikler. Bu ilaçlar, bakteriyel pnömoniyi tedavi etmek için kullanılır. Pnömoninize sebep olan bakterinin türünü belirlemek ve en iyi antibiyotiği seçmek zaman alabilir. Eğer belirtileriniz iyileşmezse, doktorunuz farklı bir antibiyotik önerir.
• Öksürük ilacı. Bu ilaç, dinlenebilmeniz için öksürüğünüzü azaltmak amacıyla kullanılabilir. Öksürük, akciğerlerden sıvıyı gevşetip hareket ettirmeye yardımcı olduğundan, öksürüğünüzü tamamen ortadan kaldırmamak iyi bir fikir olabilir. Ayrıca, soğuk algınlığı veya grip nedeniyle oluşan öksürüğü azaltmanın etkilerini inceleyen çok az çalışma vardır. Bir öksürük baskılayıcı denemek istiyorsanız, dinlenmenize yardımcı olan en düşük dozu kullanmalısınız.
• Ateş düşürücüler/acı kesiciler. Ateşi ve rahatsızlığı düşürmek için gerektiğinde bu ilaçları alabilirsiniz. Bu ilaçlara aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB) ve asetaminofen (Tylenol) gibi ilaçlar dahildir.

Hastaneye Yatış

Aşağıdaki durumlarda hastaneye yatmanız gerekebilir:

• 65 yaşından بزرگseniz
• Zaman, insanlar veya yerler hakkında kafanız karıştıysa
• Böbrek fonksiyonunuz azalmışsa
• Sistolik kan basıcınız 90 milimetre civa (mm Hg) altında veya diastolik kan basıcınız 60 mm Hg veya altında ise
• Nefes alımınız hızlanmışsa (dakikada 30 nefes veya daha fazla)
• Nefes yardımına ihtiyacınız varsa
• Sıcaklığınız normalin altındaysa
• Kalp atış hızınız 50’nin altında veya 100’ün üstünde ise

Nefes alma makinesine ihtiyaç duyuyorsanız veya belirtileriniz şiddetliyse, yoğun bakım ünitesine kabul edilebilirsiniz.

Bebekler şu durumlarda hastaneye yatırılabilir:

• 2 aydan küçüklerse
• Huzursuz veya aşırı uykuluysalar
• Nefes almakta zorluk çekiyorlarsa
• Kan oksijen seviyeleri düşükse
• Susuz kalmışlarsa