Meningit, beyninizi ve omuriliğinizi çevreleyen sıvı ve zarların iltihaplanmasıdır.
Meningitin neden olduğu şişlik genellikle baş ağrısı, ateş ve boyun sertliği gibi semptomları tetikler.
Ülkemizdeki meningit vakalarının çoğu viral enfeksiyonlardan kaynaklanmaktadır, ancak bakteriyel, parazitik ve fungal enfeksiyonlar da meningite yol açabilir. Meningitin bazı vakaları tedavi olmadan birkaç hafta içinde iyileşebilirken, diğer vakalar hayatı tehdit edici olabilir ve acil antibiyotik tedavisi gerektirebilir.
Birinin meningit olduğunu şüpheleniyorsanız, derhal tıbbi yardım alın. Bakteriyel meningitin erken tedavisi ciddi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olabilir.
Meningitin semptomları
Erken meningit semptomları grip ile benzerlik gösterebilir. Semptomlar birkaç saat veya birkaç gün içinde gelişebilir.
2 yaş üstü herkes için bu semptomlar dikkate alınmalıdır:
- Aniden yükselen yüksek ateş
- Boyun sertliği
- Normalden farklı bir yoğunlukta baş ağrısı
- Bulantı veya kusma ile birlikte baş ağrısı
- Karışıklık veya konsantre olma zorluğu
- Konvülsiyonlar (nöbetler)
- Uykululuk veya uyanmada zorluk
- Işığa hassasiyet
- İştah kaybı veya susuzluk hissi olmaması
- Cilt döküntüsü (bazen görülür)
Yeni doğanlarda belirtiler:
- Yüksek ateş
- Sürekli ağlama
- Aşırı uykululuk veya huzursuzluk
- Uykudan uyanmada zorluk
- İnaktivite veya sersemlik
- Beslenmek için uyanmama
- Az yemek yeme
- Kusma
- Bebeğin kafasının üstündeki yumuşak bölgede şişlik (fontanel)
- Bedende ve boyunda sertlik
Meningitli bebekler, sakinleşmesi zor olabilir ve tutulduklarında daha fazla ağlayabilirler.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Şayet sizde veya ailenizden birinde aşağıdaki meningit semptomları varsa derhal tıbbi yardım alın:
- Ateş
- Aşırı, geçmeyen baş ağrısı
- Karışıklık
- Kusma
- Boyun sertliği
Bakteriyel meningit ciddidir ve hızlı bir şekilde antibiyotikle tedavi edilmediği takdirde birkaç gün içinde ölümcül olabilir. Gecikmiş tedavi, kalıcı beyin hasarı veya ölüm riski artırır.
Eğer yaşadığınız veya çalıştığınız bir kişi meningit olduysa, bir doktora danışmanızı gerektirecektir. Enfeksiyona yakalanmamak için ilaç almanız gerekebilir.
Meningitin nedenleri
Meningitin en yaygın nedeni viral enfeksiyonlardır, ardından bakteriyel enfeksiyonlar gelir ve nadiren fungal ve parazitik enfeksiyonlar görülmektedir. Bakteriyel enfeksiyonlar hayatı tehdit edici olabileceğinden, nedenin tespit edilmesi önemlidir.
Bakteriyel meningit
Kana girerek beyne ve omuriliğe ulaşan bakteriler, akut bakteriyel meningit nedenidir. Ancak bu hastalık, bakterilerin doğrudan zarları istila etmesi durumunda da ortaya çıkabilir. Bakteriler, kulak veya sinüzit enfeksiyonu, kafa kemiği kırığı veya bazı cerrahiler yoluyla (nadir olarak) girebilir.
Aşağıdaki bakteriler genellikle akut bakteriyel meningite neden olur:
- Streptococcus pneumoniae (pnömokok). Bu bakteri, ABD’de bebekler, küçük çocuklar ve yetişkinlerde bakteriyel meningitin en yaygın nedenidir. Genellikle pnömoni, kulak enfeksiyonu veya sinüzit yapar. Bu enfeksiyonu önlemek için bir aşı bulunmaktadır.
- Neisseria meningitidis (meningokok). Bu bakteri, bakteriyel meningitin bir diğer önemli nedenidir. Bu bakteriler genellikle üst solunum yolu enfeksiyonuna yol açar, ancak kana girdiklerinde meningokok meningitine neden olabilirler. Bu son derece bulaşıcı bir enfeksiyondur ve genellikle gençler ve genç yetişkinleri etkiler. Kolej yurtları, yatılı okullar ve askeri üslerde salgınlara neden olabilir. Enfeksiyonu önlemek için bir aşı bulunmaktadır. Aşılı olsalar bile, meningokok meningitine yakalanan biriyle yakın temasta bulunan herkes, hastalığı önlemek için ağızdan antibiyotik almalıdır.
- Haemophilus influenzae (haemophilus). Haemophilus influenzae tip b (Hib) bakterisi, çocuklarda bakteriyel meningitin başlıca nedeniydı. Ancak yeni Hib aşıları bu tip meningit vakalarını önemli ölçüde azaltmıştır.
- Listeria monocytogenes (listeria). Bu bakteriler, pastörize edilmemiş peynirler, sosis ve şarküteri ürünlerinde bulunabilir. Hamile kadınlar, yeni doğanlar, yaşlı yetişkinler ve zayıflamış bağışıklık sistemine sahip kişiler en fazla etkilenen gruptadır. Listeria, plasenta bariyerini geçebilir ve gebeliğin son döneminde enfeksiyon, bebek için ölümcül olabilir.
Viral meningit
Viral meningit genellikle hafif seyreder ve çoğu zaman kendi başına düzelir. Çoğu vaka, enterovirüs adı verilen bir grup virüsten kaynaklanmaktadır. Bu virüsler, yaz sonu ve sonbaharın başlarında en yaygın olanlardır. Ayrıca herpes simpleks virüsü, HIV, kabakulak virüsü, Batı Nil virüsü ve diğerleri de viral meningite neden olabilir.
Kronik meningit
Aşamalı olarak büyüyen organizmalar (funguslar ve Mycobacterium tuberculosis gibi) beyin çevresindeki zarlar ve sıvıyı etkileyerek kronik meningit oluşturur. Kronik meningit, iki hafta veya daha uzun bir süre içinde gelişir. Kronik meningit belirtileri baş ağrısı, ateş, kusma ve mental bulanıklık şeklindedir. Bu belirtiler akut meningitinkilerle benzerdir.
Fungal meningit
Fungal meningit nadir görülmektedir. Fungal meningit, akut bakteriyel meningite benzemektedir. İnsanlar, toprakta, çürüyen odunlarda ve kuş dışkısında bulunan mantar sporlarını nefes alarak bu hastalığı kapabilirler. Fungal meningit, kişiden kişiye bulaşmaz. Kriptokokal meningit, bu hastalığın yaygın bir şeklidir ve bağışıklık eksiklikleri olan kişilerde, AIDS gibi, görülür. Tedavi edilmediği takdirde bu hastalık hayatı tehdit edici olabilir. Tedaviye rağmen, fungal meningit nüksetme riski taşır.
Parazitik meningit
Parazitler, eozinofilik meningit adı verilen nadir bir meningit türüne neden olabilir. Parazitik meningit ayrıca beyin kistleri (kistiserkoz) veya serebral malaria nedeniyle de oluşabilir. Amipli meningit başka bir türdür, ancak nadirdir. İnsanlar, tatlı su havuzlarında yüzerek bu hastalığı kapabilir ve hızlı bir şekilde hayatı tehdit edici hale gelebilir.
Meningite neden olan ana parazitler genellikle hayvanları enfekte eder. İnsanlar, genellikle bu parazitleri içeren yiyecekleri yiyerek enfekte olurlar. Parazitik meningit kişiden kişiye bulaşmaz.
Meningitin diğer nedenleri
Meningit ayrıca kimyasal reaksiyonlar, ilaç alerjileri, bazı kanser türleri ve sarkoidozis gibi iltihabi hastalıklardan kaynaklanan enfeksiyon dışı nedenlerle de ortaya çıkabilir.
Risk faktörleri
Meningit riski artıran faktörler şunlardır:
- Aşıları atlamak.
- Yaş. Viral meningit vakalarının çoğu 5 yaşından küçük çocuklarda görülmektedir. Bakteriyel meningit ise 20 yaş altı bireylerde yaygındır.
- Öğrenim ortamında yaşamak. Yurtlarda yaşayan üniversite öğrencileri ve yatılı okullarda eğitim gören çocuklar, meningokok meningit riski taşımaktadır. Bunun sebebi bakterinin solunum yolu ile yayılarak büyük gruplar arasında hızla yayılabilmesidir.
- Hamilelik. Hamilelik, listeriyoz riski artırır — listeria bakterileri kaynaklı bir enfeksiyondur. Bu bakteriler meningite de yol açabilir. Listeriyoz, düşük, bebek ölümü ve erken doğum riskini artırmaktadır.
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması. AIDS, alkolizm, şeker hastalığı, immünosupresif ilaç kullanımı ve bağışıklık sisteminizi etkileyen diğer faktörler, meningite daha duyarlı olmanıza neden olur. Dalak alınmış olması da riskinizi artırır ve dalaksız olan herkesin bu riski azaltmak için aşı olması gerekmektedir.
Meningit komplikasyonları
Meningit komplikasyonları ciddi olabilir. Hastalık tedavi edilmeden daha uzun sürerse, nöbet geçirme ve kalıcı nörolojik hasar riski artar. Meningit nedeniyle oluşabilecek komplikasyonlar şunlardır:
- İşitme kaybı
- Hafıza zorluğu
- Öğrenme güçlükleri
- Beyin hasarı
- Yürüme sorunları
- Konvülsiyonlar
- Böbrek yetmezliği
- Şok
- Ölüm
Hızlı tedavi ile, şiddetli meningit geçiren bile iyi bir iyileşme süreci yaşayabilir.
Meningitin önlenmesi
Meningite yol açabilecek bakteriler veya virüsler, öksürme, hapşırma, öpüşme veya yemek gereçlerini, diş fırçasını veya sigarayı paylaşma yoluyla yayılabilir.
Aşağıdaki adımlar, meningiti önlemeye yardımcı olabilir:
- Ellerinizi yıkayın, mikropların yayılmasını önlemek için.
- İyi hijyen uygulayın. Diğerleriyle içecek, yiyecek, yemek gereçleri, dudak balmı veya diş fırçası paylaşmayın.
- Sağlıklı kalın. Yeterli dinlenme, düzenli egzersiz yapma ve sağlıklı bir diyetle bağışıklık sisteminizi koruyun.
- Öksürürken veya hapşırırken ağzınızı kapatın.
- Eğer hamileyseniz, gıda konusunda dikkatli olun. Etleri 165 Fahrenheit (74 Santigrat) seviyede pişirerek listeriyoz riskinizi azaltın.
Aşılar
Bazı bakteri kaynaklı meningit türleri aşağıdaki aşılarla önlenebilir:
- Haemophilus influenzae tip b (Hib) aşısı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), bu aşıyı 2 aydan itibaren çocuklara önerir. Bu aşı, orak hücreli hastalığı veya AIDS gibi hastalıkları olan ve dalağı olmayan bazı yetişkinler için de önerilmektedir.
- Pnömokok konjuge aşısı (PCV13). Bu aşı, 2 yaşın altındaki çocuklar için WHO ve CDC’nin önerdiği rutin aşı programının bir parçasıdır. 2 ila 5 yaş arasındaki pnömokok hastalığı riski yüksek olan çocuklar için ek dozlar önerilmektedir, bunlar arasında kronik kalp veya akciğer hastalığı veya kanser olan çocuklar yer almaktadır.
- Pnömokok polisakarit aşısı (PPSV23). Pnömokok bakterilerinden korunması gereken büyük çocuklar ve yetişkinler bu aşıyı alabilir. CDC, 65 yaş üstünde tüm yetişkinler için PPSV23 aşısını önermektedir; zayıf bir bağışıklık sistemine sahip olan veya kanser, diyabet gibi kronik hastalıkları olan 2 yaş ve üstü genç yetişkinler ve çocuklar için de bu aşı önerilmektedir ve dalağı olmayan herkes bu riski azaltmak için aşılanmalıdır.
- Meningokok konjuge aşısı. CDC, 11-12 yaşındaki çocuklara tek doz verilmesini, ardından 16 yaşında bir rapel dozunun yapılmasını önermektedir. Eğer aşı ilk olarak 13 ila 15 yaş arasında yapılmışsa, rapel dozu 16 ila 18 yaş arasında önerilmektedir. İlk aşı 16 yaşında veya daha büyükken yapıldığında, ek bir rapel dozu gerekmemektedir. Bu aşı, bakteriyel meningit riski taşıyan veya hastalığa maruz kalmış olan 2 aydan 10 yaşına kadar olan çocuklara da uygulanabilir. Ayrıca, sağlıklı ancak daha önce aşılanmamış olan bireyler için de salgın durumlarında aşı uygulanmaktadır.
Meningit tedavisi
Tedavi, sizin veya çocuğunuzun sahip olduğu meningit türüne bağlıdır.
Bakteriyel meningit
Acut bakteriyel meningit hemen intravenöz antibiyotikler ve bazen kortikosteroidlerle tedavi edilmelidir. Bu, iyileşmeyi güvence altına almaya ve beyin şişmesi ve nöbet gibi komplikasyon riski artışını azaltmaya yardımcı olur.
Antibiyotik ya da antibiyotik kombinasyonu, enfeksiyona neden olan bakterinin türüne bağlıdır. Doktorunuz, meningitin kesin nedenini belirleyene kadar geniş spektrumlu bir antibiyotik reçete edebilir.
Doktorunuz, enfekte olmuş sinüsleri veya mastoidleri, dış kulağın arkasında bulunan ve orta kulağa bağlanan kemikleri boşaltabilir.
Viral meningit
Antibiyotikler viral meningiti iyileştiremez, çoğu vaka birkaç hafta içinde kendi kendine düzelir. Viral meningitin hafif vakalarının tedavisi genellikle şunları içermektedir:
- Yatak istirahati
- Bol sıvı alımı
- Ateş düşürücü ve vücut ağrılarını hafifletmek için ağrı kesiciler
Doktorunuz, beyindeki şişliği azaltmak için kortikosteroidler ve nöbetleri kontrol altına almak için antikonvülsan ilaçlar reçete edebilir. Eğer meningitiniz herpes virüsü nedeni ile oluşmuşsa, antiviral bir ilaç da mevcuttur.
Diğer meningit türleri
Eğer meningitinizin nedeni bilinmiyorsa, doktorunuz neden belirlenirken antiviral ve antibiyotik tedavisine başlayabilir.
Kronik meningit tedavisi, altta yatan nedene bağlıdır. Fungal meningiti tedavi etmek için antifungal ilaçlar, tüberküloz meningitini tedavi etmek için ise belirli antibiyotik kombinasyonu kullanılır. Ancak, bu ilaçların ciddi yan etkileri olabileceğinden, tedavi laboratuvar sonuçları fungal nedenin doğrulandığı zamana kadar ertelenebilir.
Allerjik reaksiyonlar veya otoimmün hastalık nedeniyle ortaya çıkan enfeksiyöz olmayan meningit, kortikosteroidlerle tedavi edilebilir. Bazı durumlarda, hastalık kendi kendine iyileşebileceğinden tedavi gerekli olmayabilir. Kanserle ilişkili meningitin tedavisi, o özel kanser için bir tedavi gerektirir.
