Genel Bakış
Ağız yanması sendromu, belirgin bir nedeni olmadan ağızda devam eden (kronik) veya tekrarlayan yanma hissinin tıbbi terimidir. Bu rahatsızlık, dil, diş etleri, dudaklar, yanaklar, damak veya tüm ağızda yaygın olarak ortaya çıkabilir. Yanma hissi şiddetli olabilir, sanki ağzınızı yakmışsınız gibi hissedebilirsiniz.
Ağız yanması sendromu genellikle aniden ortaya çıkar, ancak zamanla kademeli olarak da gelişebilir. Ne yazık ki, spesifik neden genellikle belirlenemez. Tedavi zorlayıcı olabilir, ancak sağlık ekibinizle yakın çalışmak, belirtilerinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.
Belirtiler
Ağız yanması sendromunun belirtileri şunları içerebilir:
- Dilde en yaygın olarak meydana gelen, ancak dudaklar, diş etleri, damak, boğaz veya tüm ağızda da görülebilen yanma veya yanık hissi
- Artan susuzluk hissiyle birlikte ağızda kuruluk hissi
- Ağızda acı veya metalik bir tat gibi tat değişiklikleri
- Tat kaybı
- Ağızda karıncalanma veya uyuşma
Ağız yanması sendromundan kaynaklanan rahatsızlık genellikle birkaç farklı desende ortaya çıkar. Bu aşağıdakileri içerebilir:
- Her gün meydana gelmesi, uyandığınızda çok az rahatsızlık hissetmeniz, fakat gün ilerledikçe kötüleşmesi
- Uyandıktan hemen sonra başlaması ve tüm gün sürmesi
- Gelip gitmesi
Sahip olduğunuz ağız rahatsızlığının hangi modeli olursa olsun, ağız yanması sendromu aylarca veya yıllarca sürebilir. Nadir durumlarda, belirtiler kendiliğinden kaybolabilir veya daha az sıklıkla görülebilir. Bazı hisler yemek veya içmek sırasında geçici olarak hafifleyebilir.
Ağız yanması sendromu genellikle dilinizde veya ağzınızda görünür fiziksel değişikliklere neden olmaz.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Eğer dilinizde, dudaklarınızda, diş etlerinizde veya ağız bölgelerinizde rahatsızlık, yanma veya ağrı hissediyorsanız, doktorunuza veya diş hekiminize başvurmalısınız. Bu uzmanlar, bir neden belirlemek ve etkili bir tedavi planı geliştirmek için birlikte çalışmaları gerekebilir.
Ağız Yanması Sendromunun Nedenleri
Ağız yanması sendromunun nedeni birincil veya ikincil olarak sınıflandırılabilir.
Birincil Ağız Yanması Sendromu
Herhangi bir klinik veya laboratuvar anormalliği tanımlanamadığında, bu duruma birincil veya idiyopatik ağız yanması sendromu denir. Bazı araştırmalar birincil ağız yanması sendromunun tat ve çevresel veya merkezî sinir sistemi duyusal sinirleri ile ilgili sorunlarla ilişkili olduğunu öne sürmektedir.
İkincil Ağız Yanması Sendromu
Bazen ağız yanması sendromu, altta yatan bir tıbbi durumdan kaynaklanır. Bu durumlarda ikincil ağız yanması sendromu olarak adlandırılır.
İkincil ağız yanması sendromu ile ilişkili olabilecek altta yatan sorunlar şunları içerebilir:
- Kuru ağız (xerostomi), çeşitli ilaçlar, sağlık problemleri, tükürük bezlerinin işlevindeki problemler veya kanser tedavisinin yan etkilerinden kaynaklanabilir
- Diğer ağız koşulları, ağız mantar enfeksiyonu (oral kandida), oral liken planus olarak adlandırılan iltihaplı bir durum veya dilin harita şeklinde görünmesine neden olan coğrafi dil gibi durumlar
- Beslenme eksiklikleri, demir, çinko, folat (vitamin B-9), tiamin (vitamin B-1), riboflavin (vitamin B-2), piridoksin (vitamin B-6) ve kobalamin (vitamin B-12) eksiklikleri gibi
- Gıda alerjileri veya tepkileri, gıda tatlandırıcıları, diğer gıda katkı maddeleri, kokular, boyalar veya diş tedavisi maddeleri
- Mide asidinin reflüsü (gastroözofageal reflü hastalığı, GERD) midenizden ağzınıza gelen
- Bazı ilaçlar, özellikle yüksek tansiyon ilaçları
- Ağız alışkanlıkları, dil atma, dilin ucunu ısırma ve diş gıcırdatma (bruksizm) gibi
- Endokrin hastalıklar, diyabet veya yetersiz çalışan tiroid (hipotiroidizm) gibi
- Aşırı ağız tahrişi, dilinizi fazla fırçalamak, aşındırıcı diş macunları kullanmak, ağız gargaralarını aşırı kullanmak veya çok fazla asidik içecek tüketmek gibi durumlarla ortaya çıkabilir
- Psikolojik faktörler, anksiyete, depresyon veya stres gibi
Yanlış buçuklu protezlerin kullanılması, iyi oturmadıkları zamanlarda tahrişe neden olsa da genellikle ağız yanması sendromuna yol açmaz, ancak belirtileri kötüleştirebilir.
Risk Faktörleri
Ağız yanması sendromu nadirdir. Ancak, riskiniz şu durumlarda daha yüksek olabilir:
- Kadınsanız
- Perimenopozal veya menopoz sonrası iseniz
- 50 yaşın üzerindeyseniz
Ağız yanması sendromu genellikle kendiliğinden başlar ve tetikleyici bir faktörle ilgili değildir. Ancak bazı faktörler, ağız yanması sendromunu geliştirmenizdeki riskinizi artırabilir, bunlar arasında:
- Yakın zamanda geçirilen hastalık
- Fibromyalji, Parkinson hastalığı, otoimmün hastalıklar ve nöropati gibi bazı kronik tıbbi bozukluklar
- Daha önceki diş işlemleri
- Gıda alerjileri
- İlaçlar
- Travmatik yaşam olayları
- Stres
- Kaygı
- Depresyon
Ağız Yanması Sendromunun Komplikasyonları
Ağız yanması sendromunun yol açabileceği veya ilişkili olabileceği komplikasyonlar genelde rahatsızlık ile ilgilidir. Bunlar arasında:
- Uykuya dalmada zorluk
- Yemekte zorluk
- Depresyon
- Kaygı
Ağız Yanması Sendromunun Önlenmesi
Ağız yanması sendromunu önlemenin bir yolu yoktur. Ancak, tütün ürünlerinden, asidik yiyeceklerden, baharatlı yiyeceklerden ve gazlı içeceklerden kaçınarak, fazla stresle başa çıkarak ağız yanması sendromundan kaynaklanan rahatsızlıkları azaltabilirsiniz veya bu rahatsızlığın kötüleşmesini önleyebilirsiniz.
Tanı
Ağız yanması sendromuna sahip olup olmadığınızı belirleyecek tek bir test yoktur. Bunun yerine, doktorunuz tanıyı koymadan önce diğer problemleri dışlamaya çalışacaktır.
Doktorunuz veya diş hekiminiz:
- Tıbbi geçmişinizi ve kullandığınız ilaçları gözden geçirecektir
- Ağzınızı muayene edecektir
- Belirtilerinizi, ağız alışkanlıklarınızı ve ağız bakım rutininizi tanımlamanızı isteyecektir
Ek olarak, doktorunuz muhtemelen başka durumların belirtilerine bakarak genel bir tıbbi muayene yapacaktır. Aşağıdaki testlerden bazılarını yapmanız gerekebilir:
- Kan testleri. Kan testleri, tam kan sayımı, glukoz seviyeleri, tiroid işlevi, beslenme faktörleri ve bağışıklık işlevini kontrol edebilir; bunların hepsi ağız rahatsızlığınızın kaynağına dair ipuçları sağlayabilir.
- Ağız kültürleri veya biyopsiler. Ağızdan alınan örneklerin analizi, fungal, bakteriyel veya viral bir enfeksiyon olup olmadığını belirleyebilir.
- Alerji testleri. Doktorunuz, belirli gıdalara, katkı maddelerine veya dişhekimliğinde kullanılan maddelere alerjiniz olup olmadığını görmek için alerji testi yapılmasını önerebilir.
- Tükürük ölçümleri. Ağız yanması sendromunda ağzınız kuru hissedebilir. Tükürük testleri, tükürük akımınızın azalıp azalmadığını doğrulayabilir.
- Mide reflüsü testleri. Bu testler, GERD hastalığınız olup olmadığını belirleyebilir.
- Görüntüleme testleri. Doktorunuz, diğer sağlık problemlerini kontrol etmek için MRI taraması, BT taraması veya diğer görüntüleme testlerini önerebilir.
- İlaç ayarlaması. Ağız rahatsızlığınıza neden olabilecek bir ilaç alıyorsanız, doktorunuz dozu değiştirebilir, farklı bir ilaçla değiştirebilir veya mümkünse ilacı geçici olarak durdurabilir, rahatsızlığınızın geçip geçmediğini görmek için. Bu durumu kendi başınıza denemeyin; bazı ilaçları bırakmak tehlikeli olabilir.
- Psikolojik anketler. depresyon, anksiyete veya diğer ruh sağlığı koşullarının belirtilerini belirlemek için doldurmanız istenen anketler olabilir.
Ağız Yanması Sendromunun Tedavisi
Tedavi, ağız yanması sendromunun birincil mi yoksa ikincil mi olduğuna bağlıdır.
İkincil Ağız Yanması Sendromu
İkincil ağız yanması sendromu için tedavi, ağız rahatsızlığınıza neden olabilecek altta yatan durumlara bağlıdır.
Örneğin, bir ağız enfeksiyonunu tedavi etmek veya bir vitamin eksikliği için takviye almak rahatsızlığınızı hafifletebilir. Bu yüzden, nedeni belirlemeye çalışmak önemlidir. Altta yatan nedenler tedavi edildiğinde, ağız yanması sendromunun belirtileri düzelmelidir.
Birincil Ağız Yanması Sendromu
Birincil ağız yanması sendromu için kesin bir tedavi yoktur ve onu tedavi etmenin tek bir yolu bulunmamaktadır. En etkili yöntemler üzerinde sağlam araştırmalar eksiktir. Tedavi, belirli belirtilerinize dayanır ve bu belirtileri kontrol etmeye yöneliktir. Ağız rahatsızlığınızı azaltmak için işe yarayan bir veya birden fazla tedavi yöntemi bulana kadar birkaç tedavi yöntemi denemeniz gerekebilir. Ve tedavinin belirtileri yönetmeye yardımcı olması zaman alabilir.
Tedavi seçenekleri şunları içerebilir:
- Tükürük yerine geçen ürünler
- Özel ağız gargaraları veya lidokain
- Acı biberlerden elde edilen bir ağrı kesici olan kapsaisin
- Bir antikonvülsan ilaç olan klonazepam (Klonopin)
- Bazı antidepresanlar
- Sinir ağrısını engelleyen ilaçlar
- Kaygı ve depresyonla başa çıkabilmek ve kronik ağrıyla başa çıkabilmek için bilişsel davranış tedavisi
Evde Bakım
Tıbbi tedavi ve reçeteli ilaçların yanı sıra, bu öz yardım önlemleri belirtilerinizi ve ağız rahatsızlığınızı azaltabilir:
- Kuru ağız hissini hafifletmek için bol bol sıvı içmek veya buz parçaları emmek.
- Domates, portakal suyu, gazlı içecekler ve kahve gibi asidik yiyecek ve içeceklerden kaçınmak.
- Ağzınızın iç yüzeyini tahriş edebileceğinden alkol ve alkollü ürünlerden kaçınmak.
- Tütün ürünlerini kullanmamak.
- Baharatlı yiyeceklerden kaçınmak.
- Tarçın veya nane içeren ürünlerden kaçınmak.
- Hassas dişler için olan veya nane veya tarçın içermeyen farklı hafif veya tatlandırıcısız diş macunlarını denemek.
- Stresi azaltacak adımlar atmak.
Ağız yanması sendromu rahatsız edici ve sinir bozucu olabilir. Pozitif ve umutlu kalmak için adımlar atmadığınız takdirde yaşantı kalitenizi düşürebilir.
Ağız yanması sendromunun kronik rahatsızlığı ile başa çıkmada sizi desteklemek için bu tekniklerden bazılarını düşünün:
- Yoga gibi rahatlama egzersizleri yapın.
- Fiziksel aktiviteler veya hobiler gibi zevkli etkinliklerde bulunun, özellikle kaygılı hissettiğinizde.
- Anlayışlı aile ve arkadaşlarla sosyal olarak aktif kalmaya çalışın.
- Kronik ağrı destek grubuna katılın.
- Başa çıkmanıza yardımcı olabilecek stratejiler için bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşun.
Doktora Gitme
Ağız yanması sendromu, geniş bir yelpazede diğer tıbbi durumlarla ilişkili olduğundan, doktorunuz veya diş hekiminiz sizi bir cilt doktoru (dermatolog), kulak burun boğaz (KBB) uzmanı veya başka bir uzmana yönlendirebilir.
Hazırlık Yapmak
Randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler:
- Randevudan önce yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun, örneğin diyetinizi kısıtlamak gibi.
- Belirtilerinizin bir listesini yapın, ağız rahatsızlığınızla ilişkili olmayanları da dahil edin.
- Önemli kişisel bilgilerin bir listesini yapın, büyük stresler veya son zamanlarda yaşam değişiklikleri gibi.
- Kullandığınız tüm ilaçları, vitaminleri, bitkileri veya diğer diyet takviyelerini ve dozlarını içeren bir liste yapın.
- Bu sorunla ilgili aldığınız tüm önceki danışmanlık ve testlerin bir kopyasını getirin.
- Destek için yanınıza bir aile üyesi veya arkadaş alın ve her şeyi hatırlamanıza yardımcı olması için.
- Doktorunuza sorular sormak için önceden hazırlanın.
Doktorunuza sormak isteyebileceğiniz sorular şunlar olabilir:
- Belirtilerime veya durumuma neyin sebep olabileceği muhtemeldir?
- En muhtemel nedenin dışında, diğer olası nedenler nelerdir?
- Hangi testleri yapmam gerekiyor?
- Ağzımdaki rahatsızlık geçici mi yoksa kronik mi?
- En iyi hareket planı nedir?
- Önerdiğiniz birincil yaklaşımın alternatifleri nelerdir?
- Başka sağlık koşullarım var; bunları bir arada nasıl yönetebilirim?
- Takip etmem gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
- Bir uzmana görünmeli miyim?
- Yazdığınız ilacın jenerik bir alternatifi var mı?
Randevunuz sırasında ek sorular sormaktan çekinmeyin.
Doktorunuzun Sorabileceği Sorular
- Belirtileriniz ne zaman başladı?
- Belirtileriniz sürekli mi yoksa ara sıra mı?
- Belirtilerinizin şiddeti nedir?
- Belirtilerinizi neyin iyileştirdiği görünüyor?
- Belirtilerinizi neyin kötüleştirdiği görünüyor?
- Tütün kullanıyor musunuz veya alkol tüketiyor musunuz?
- Asidik veya baharatlı yiyecekler sıkça tüketiyor musunuz?
- Protez takıyor musunuz?
Doktorunuz, cevaplarınıza, belirtilerinize ve ihtiyaçlarınıza bağlı olarak ek sorular soracaktır. Hazırlanmak ve soruları öngörmek, size en fazla bilgiyi almanıza yardımcı olacaktır.
