Crohn hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) türlerinden biridir. Bu hastalık, sindirim sisteminizde iltihaplanmaya neden olabilir ve bu durum karın ağrısı, şiddetli ishal, yorgunluk, kilo kaybı ve kötü beslenme gibi sorunlara yol açabilir.
Crohn hastalığında meydana gelen iltihap, farklı bireylerde sindirim sisteminin farklı bölgelerini etkileyebilir. Bu iltihap genellikle bağırsakların daha derin katmanlarına yayılır.
Crohn hastalığı hem acı verici hem de kısıtlayıcı olabilir ve bazen hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.
Crohn hastalığı için bir tedavi olmamakla birlikte, tedavi ile belirti ve semptomları büyük ölçüde azaltmak ve hatta uzun süreli remisyon sağlayarak iltihabı iyileştirmek mümkündür. Tedavi ile birçok Crohn hastası iyi bir şekilde işlev görebilmektedir.
Crohn hastalığının belirtileri
Crohn hastalığında, ince veya kalın bağırsağın herhangi bir kısmı etkilenebilir ve sürekli ya da birden fazla segmenti kapsayabilir. Bazı bireylerde hastalık yalnızca kalın bağırsağa (kolon) sınırlıdır.
Crohn hastalığının belirtileri hafif ile şiddetli arasında değişiklik gösterebilir. Belirtiler genellikle yavaş yavaş gelişir, ancak bazen aniden, uyarı vermeden ortaya çıkabilir. Ayrıca belirtilerinizin olmadığı (remisyon) dönemler de geçirebilirsiniz.
Hastalık aktifken belirtiler şunlar olabilir:
- İshal
- Yüksek ateş
- Yorgunluk
- Karın ağrısı ve kramp
- Dışkıda kan
- Ağız yaraları
- Azalmış iştah ve kilo kaybı
- İltihap nedeniyle anüs yakınında veya etrafında ağrı veya akıntı (fistül) oluşması
Diğer belirtiler
Ağır Crohn hastalığı olan kişilerde şu belirtiler de görülebilir:
- Derinin, gözlerin ve eklemlerin iltihabı
- Böbreklerin veya safra kanallarının iltihabı
- Böbrek taşları
- Alyuvar eksikliği (anemi)
- Çocuklarda büyümenin veya cinsel gelişimin gecikmesi
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Bağırsak alışkanlıklarınızda sürekli değişiklik varsa veya Crohn hastalığına dair şu belirtilerden herhangi biri varsa bir doktora görünmelisiniz:
- Karın ağrısı
- Dışkıda kan
- Kusma ve bulantı
- Reçetesiz satılan ilaçlara yanıt vermeyen devam eden ishal atakları
- Bir veya iki günden uzun süren açıklanamayan ateş
- Açıklanamayan kilo kaybı
Crohn hastalığının nedenleri
Crohn hastalığının tam nedeni henüz bilinmemektedir. Önceleri diyet ve stresin etkili olduğu düşünülürdü, ancak şimdi doktorlar bu faktörlerin Crohn hastalığını tetikleyebileceğini ancak başlatmadığını bilmektedir. Genetik ve işlev bozukluğu gösteren bir bağışıklık sistemi gibi çeşitli faktörlerin gelişiminde rol oynamdığı muhtemeldir.
- Bağışıklık sistemi. Bir virüs veya bakterinin Crohn hastalığını tetikleyebileceği mümkündür; ancak bilim insanları henüz böyle bir tetikleyici belirleyemediler. Bağışıklık sisteminiz istilacı mikroorganizmayı ortadan kaldırmaya çalıştığında, anormal bir bağışıklık yanıtı, bağışıklık sisteminin sindirim sistemindeki hücrelere de saldırmasına neden olur.
- Genetik. Crohn hastalığına sahip aile bireyleri olan kişilerde daha yaygındır, bu nedenle genler insanların bu hastalığa daha yatkın olmasında rol oynayabilir. Ancak Crohn hastalığı olan birçok kişinin aile öyküsünde bu hastalık yoktur.
Risk faktörleri
Crohn hastalığı için risk faktörleri şunları içerebilir:
- Yaş. Crohn hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir, ancak genellikle gençken geliştirme olasılığınız yüksektir. Crohn hastalığına yakalananların çoğu, 30 yaşından önce tanı almaktadır.
- Aile öyküsü. Hastalığı olan birinci derece akrabanız (ebeveyn, kardeş veya çocuk gibi) varsa, daha yüksek risk altındasınız. Crohn hastalığı olan her 5 kişiden biri, bu hastalığı olan bir aile üyesine sahiptir.
- Sigara içmek. Sigara içmek, Crohn hastalığı gelişimindeki en önemli kontrol edilebilir risk faktörüdür. Sigara içmek ayrıca hastalığın daha şiddetli seyredebileceği ve cerrahi müdahale gerektirme riskini artırır. Eğer sigara içiyorsanız, bırakmak önemlidir.
- Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar. Bu ilaçlar arasında ibuprofen (Advil, Motrin IB), naproksen sodyum (Aleve), diklofenak sodyum ve benzerleri bulunmaktadır. Bu ilaçlar Crohn hastalığını tetiklemez, ancak hastalığı kötüleştiren bağırsak iltihabına neden olabilirler.
Crohn hastalığının komplikasyonları
Crohn hastalığı aşağıdakilerden birine veya daha fazlasına yol açabilir:
- Bağırsak tıkanıklığı. Crohn hastalığı, bağırsak duvarının tüm kalınlığını etkileyebilir. Zamanla, bağırsak kısımları yara alarak daralabilir, bu da sindirim içeriklerinin akışını engelleyebilir. Hastalıklı bağırsak kısmını çıkarmak için cerrahi müdahale gerekebilir.
- Yaralar. Kronik iltihap, sindirim sistemi boyunca, ağızda veya anüste, genital alanda (perine) açık yaralara (ülserler) neden olabilir.
- Fistüller. Bazen yaralar bağırsak duvarını tamamen geçerek, farklı vücut parçaları arasında anormal bir bağlantı oluşturan fistüllere yol açabilir. Fistüller, bağırsak ile cilt arasında veya bağırsak ile başka bir organ arasında oluşabilir. Anüs etrafında veya yakınında gelişen fistüller en yaygın türlerdir. Fistüller abdominal alanda oluştuğunda, besinlerin emilim için gerekli bağırsak bölgelerini atlamasına neden olabilir. Fistüller, bağırsak kıvrımları, idrar kesesi veya vajina arasında veya cilt yolu ile oluşarak, bağırsak içeriğinin sürekli olarak cilde akmasına yol açabilir.
Bazı durumlarda, bir fistül enfekte olabilir ve bir apsenin oluşmasına neden olabilir, bu durum tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilir.
- Anüs çatlağı. Bu, anüsün iç yüzeyini kaplayan dokuda veya anüs çevresindeki deride meydana gelen küçük bir yırtıktır ve enfeksiyon oluşumuna neden olabilir. Genellikle ağrılı bağırsak hareketleri ile ilişkilidir ve bir perianal fistüle yol açabilir.
- Kötü beslenme. İshal, karın ağrısı ve kramp, yeterince besin almanızı veya bağırsaklarınızın yeterli besin maddelerini emmesini zorlaştırabilir. Ayrıca, hastalık nedeniyle düşük demir veya vitamin B-12 yetersizliğinden kaynaklanan anemi geliştirmek de yaygındır.
- Kolon kanseri. Kolonunuzu etkileyen Crohn hastalığı, kolon kanseri riskinizi artırır. Crohn hastalığı olmayan kişiler için genel kolon kanseri tarama kılavuzları, 50 yaşından itibaren her 10 yılda bir kolonoskopi yapılmasını önermektedir. Bu testin daha erken ve daha sık yapılması gerekip gerekmediğini doktorunuza sorun.
- Diğer sağlık sorunları. Crohn hastalığı, vücudun diğer bölgelerinde sorunlara yol açabilir. Bu sorunlar arasında anemi, cilt hastalıkları, osteoporoz, artrit ve safra kesesi veya karaciğer hastalığı bulunmaktadır.
- İlaç riskleri. Bağışıklık sistemine etki eden belirli Crohn hastalığı ilaçları, lenfoma ve cilt kanserleri gibi kanserlerin gelişme riski ile ilişkilidir. Bu ilaçlar enfeksiyon riskini de artırır. Kortikosteroidler, osteoporoz, kemik kırıkları, katarakt, glokom, diyabet ve yüksek tansiyon gibi durumlarla ilişkili risklere neden olabilir. İlaçların risk ve faydalarını belirlemek için doktorunuzla birlikte çalışın.
- Kan pıhtıları. Crohn hastalığı, damarlar ve arterlerde kan pıhtısı riskini artırır.
