Birçok insan sabah ilk adımlarını attıklarında topuklarında keskin bir ağrı hisseder. Ağrı genellikle aktivite ile azalır ancak uzun süre ayakta kaldıktan sonra veya oturduktan kalktıktan sonra geri dönebilir. Uyanmanın ardından topuk ağrısı genellikle plantar fasiit nedeniyle oluşur, ancak diğer nedenlerden de kaynaklanabilir.
Uyanınca topuk ağrısının yaygın nedenleri
- Plantar fasciit
- Aşil tendiniti
- Topuk dikenleri
- Tarsal tünel sendromu
- Stres kırıkları
- Artrit
- Sinir sıkışması
1. Plantar fasciit
Plantar fasciit, topuk kemiğini parmaklara bağlayan kalın doku bandı olan plantar fasyanın iltihaplanması veya mikrogözükleri nedeniyle oluşur. Plantar fasya ayak kemerini destekler ve aktiviteler sırasında şoku emer. Uzun süre ayakta kalma, koşma veya desteklenmeyen ayakkabı giyme gibi aşırı kullanım, fasya üzerinde aşırı basınç oluşturur. Bu da mikrogözükler ve iltihaplanmaya yol açar.
Gece boyunca dinlenme, fasyanın sıkılaşmasına neden olur ve sabah ilk adımlar, iltihaplı dokuyu gerer, bu da ağrıya sebep olur.
Semptomlar:
- Uyanırken topukta batar tarzda ağrı.
- Yürüdükten sonra ağrı azalır ama uzun dinlenme sonrasında geri dönebilir.
Tanı:
- Semptomlar ve fizik muayene (topuğun muayenesi) temelinde klinik değerlendirme.
- İhtiyaç durumunda iltihabı doğrulamak için görüntüleme testi (ultrason veya MRI).
Plantar fasciit tedavisi:
- Gerdirici egzersizler: Baldır kasları ve plantar fasya için nazik germe hareketleri.
- Ortozlar: Ayak kemer destekleri veya topuk yastıkları kullanımı.
- İlaçlar: Nonsteroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID’ler).
- Fizik tedavi: Etraftaki kasları güçlendirmeye yönelik teknikler.
- Ciddi vakalar: Kortikosteroid enjeksiyonları veya nadiren cerrahi müdahale.
2. Aşil tendiniti
Aşil tendiniti, aşil tendonunda aşırı kullanım veya zorlanma sonucu oluşur. Aşil tendonu, baldırlardaki kasları topuk kemiğine bağlar. İltihap gelişir ve hareketsizlik sonrası sertlik artar.
Semptomlar: Aşil tendonunda ağrı ve sertlik.
Tanı:
- Ağrı veya şişlik için klinik muayene.
- Tendon hasarını tespit etmek için ultrason veya MRI.
Aşil tendiniti tedavisi:
- Dinlenme ve buz uygulaması: İltihabı azaltır.
- Topuk yükseltmeleri: Tendona olan yükü azaltır.
- Gerdirme ve güçlendirme egzersizleri: Baldır ve aşil tendonuna odaklanır.
- Kronik vakalar: Platelet yönünden zengin plazma (PRP) tedavisi veya cerrahi.
3. Topuk kemiği dikenleri
Topuk kemiği dikenleri, plantar fasyaya ve çevresindeki dokulara uzun süreli stres sonucu oluşan kemik parçalarıdır. Topuk kemiği dikenleri genellikle plantar fasciit ile ilişkilendirilir, ancak ayrı bir rahatsızlığa da neden olabilir.
Semptomlar:
- Topuğa bası uygulandığında ağrı.
- Yürürken veya ayakta dururken ağrının artması.
Tanı:
- Kemik dikenini görüntülemek için X-ışınları.
Topuk kemiği dikenlerinin tedavisi:
- Ortozlar: Topuğu yastıklamak ve basıncı azaltmak için.
- Gerdirme: Plantar fasyadaki gerginliği azaltmak için.
- Cerrahi: Nadir durumlarda, dikeni çıkarmak için.
4. Tarsal tünel sendromu
Tarsal tünel sendromu, tibial sinirin ayak bileği yakınındaki tarsal tünelden geçerken sıkışmasından kaynaklanır. Tibial sinir, burkulma gibi yaralanmalardan kaynaklanan şişlik, düz ayak (siniri gerip sıkıştıran) veya varisli damarlar, kistler ya da skar dokusu gibi alan kaplayan durumlar nedeniyle sıkışabilir.
Tarsal tünel sendromu, özellikle sabahları belirgin olmayacak şekilde yayılan ağrı ve uyuşma yapabilir.
Semptomlar:
- Topuk ve kemerde yanma veya karıncalanma hissi.
- Uzun süre ayakta durma veya aktif olma ile artan ağrı.
Tanı:
- Sinir iletim çalışmaları ve elektromiyografi (EMG).
- Sinir sıkışmasını tespit etmek için fizik muayene.
Tarsal tünel sendromunun tedavisi:
- Ortozlar: Tibial sinir üzerindeki basıncı azaltmak için.
- Anti-inflamatuar ilaçlar: Şişliği azaltmak için.
- Cerrahi: Şiddetli veya devam eden vakalarda siniri dekomprese etmek için.
5. Stres kırıkları
Stres kırıkları, tekrarlayan kuvvet veya aşırı kullanım nedeniyle oluşan küçük çatlaklardır.
Koşma, zıplama veya yürüyüş gibi yüksek etkili aktiviteler, kemikte mikrokırıkların tetiklenmesine neden olabilir. Bu yaralanmalar, çevredeki dokulardaki sertlik nedeniyle dinlenme sonrası daha da kötüleşen ağrı ile sonuçlanabilir.
Tanı:
- Kırıkları tespit etmek için X-ışınları veya kemik taramaları.
Stres kırıklarının tedavisi:
- Dinlenme: Topuğa baskı yapan aktivitelerden kaçınmak.
- Koruyucu ayakkabılar: Darbeyi azaltmak için.
- Yavaşça aktiviteye dönme: Kontrol altında.
6. Artrit
Romatoid artrit veya osteoartrit gibi durumlar, topuk eklemlerinde veya çevresindeki dokularda iltihaplanmaya yol açabilir; bu da sabahları ağrıya neden olur.
Semptomlar:
- Eklemlerde şişlik ve sıcaklık.
- Dinlenme sırasında bile devam eden ağrı.
Tanı:
- İltihap veya otoimmün hastalık belirteçlerini tespit etmek için kan testleri.
- Eklemlerde hasarı tespit etmek için görüntüleme testi (X-ışınları, MRI).
Artrit tedavisi:
İlaçlar: NSAID’ler, hastalık modifiye edici romatizmal ilaçlar (DMARD’lar).
Fizik tedavi: Eklemlerin hareketliliğini korumak için.
Destekleyici ayakkabılar: Etkilenmiş eklemler üzerindeki baskıyı azaltır.
7. Sinir sıkışması
Topuk bölgesindeki sinirlerin, örneğin medial kalkaneal sinirin sıkışması, ağrı, karıncalanma veya uyuşmaya yol açabilir. Bu durum, dinlenme sonrası kötüleşir.
Sinir sıkışması, topuk yakınındaki sinirlerin doğrudan sıkışması veya tahrişi nedeniyle oluşur. Nedenler arasında şunlar bulunur:
- Yapısal anormallikler, sinirlerin üzerine baskı yapan kemik dikenleri gibi.
- Önceki yaralanmalardan kaynaklanan skar dokusu.
- Tekrarlayan zorlanma veya iltihap nedeniyle oluşan şişlik; örneğin plantar fasciit veya aşil tendiniti gibi durumlar.
- Şeker hastalığı gibi sistemik durumlar bireyleri sinir hasarına veya sıkışmaya yatkın hale getirebilir.
Tanı:
- Klinik değerlendirme ve sinir iletim testleri.
Sinir sıkışmasının tedavisi:
- Ortozlar: Sinir sıkışmasını azaltmak için.
- İlaçlar: Anti-inflamatuar ilaçlar veya nöropatik ağrı kesiciler.
- Cerrahi müdahale: Şiddetli durumlarda, sıkışmış siniri serbest bırakmak için.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Topuk ağrınız:
- Evde yapılan bakıma rağmen bir haftadan fazla devam ederse;
- Giderek kötüleşiyor veya şişlik, kızarıklık ya da ağırlık taşıyamama ile birlikte ise;
- Şiddetliyse veya her iki topuğu da etkiliyorsa doktora başvurmalısınız.
