Bakteri ve virüsler arasındaki fark nedir?

• Bakteri ve virüs, yapı ve ilaçlara karşı tepki açısından farklılık gösterir.
• Bakteriler, tek hücreli, canlı organizmalardır. Hücre duvarına sahiptirler ve hayatta kalmak ve çoğalmak için gerekli tüm bileşenlere sahip olmalarına rağmen, bazı bakteriler enerji ihtiyaçlarını diğer kaynaklardan temin edebilirler.
• Virüsler, uzun vadede hayatta kalmak, enerji elde etmek ve çoğalmak için bir konak hücreye ihtiyaç duydukları için “canlı” olarak kabul edilmezler. Virüsler yalnızca bir parça genetik materyal ve kapsid adı verilen bir protein kabuğundan oluşur. Konak hücreyi “ele geçirerek” hayatta kalır ve çoğalırlar; ribozomlarını kullanarak yeni virüs proteinleri üretirler.
• Bakterilerin %1’inden daha azı hastalığa yol açar. Çoğu bakteri, sağlığımız ve Dünya’nın ekosistemleri için faydalıdır. Çoğu virüs hastalığa sebep olur.
• Antibiyotikler bazı bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılabilir, ancak virüslere karşı etkili değildir. Bazı ciddi bakteriyel enfeksiyonlar aşı ile önlenebilir.
• Aşılama, viral enfeksiyonları önlemenin birincil yoludur. Ancak, Hepatit C veya HIV gibi bazı viral enfeksiyonları tedavi etmek için antiviral ilaçlar araştırılmış ve üretilmiştir. Antiviraller, bakterilere karşı etkili değildir.

Bakteri nedir?

Bakteriler, DNA’larının hücre içinde belirli bir alanda, fakat kapalı olmadan bulunduğu anlamına gelen prokaryotlar olarak adlandırılan basit, tek hücreli organizmalardır. Bakteriler, dünyadaki en eski yaşam formlarından biridir. En az 3.5 milyar yıldır varlıklarını sürdürmektedirler. Bakterileri görebilmek için mikroskop kullanmamız gerekmektedir.

Bakteriler, küreler, silindirler, iplikler, çubuklar veya zincirler gibi birçok şekil ve boyutta bulunabilir. Bakteriler aerobik (hayatta kalmak için oksijit gerektiren), anaerobik (oksijitle temas ettiğinde ölen) ve oksijen tercih eden ama oksijensiz de yaşayabilen türler olabilir. Enerjilerini ışık veya kimyasal tepkimeler yoluyla üreten bakterilere ototrofik, karmaşık organik bileşenleri tüketip parçalayarak enerji elde edenlere ise heterotrofik denir.

Bakteriler, bileşimi oldukça değişken olan sert bir hücre duvarı ile çevrilidir. Bu hücre duvarı, farklı bakteri türlerini ayırt etmemize yardım eder. Gram boyası adı verilen bir boyaya maruz kaldıklarında, gram pozitif bakteriler hücre duvarlarının yapısı gereği bu boyayı tutarken, gram negatif bakteriler ince hücre duvarları nedeniyle boyayı kolayca bırakır. Hücre duvarının içinde, bakterilerin büyümesi, metabolize olması ve çoğalması için gerekli tüm bileşenler bulunur.

Bakteriler, belirli yapılara (dişler veya bağırsaklar gibi) yapışmalarına yardımcı olan pili (uzantılar) veya hareket etmelerine yardımcı olan flagellaya (kamçı) sahip olabilirler.

Bazı bakteriler hastalığa neden olabilse de, %1’inden daha azı bize hastalık verir. Birçok faydalı bakteri türü, sağlığımız ve Dünya üzerindeki ekosistemlerin genel sağlığı için önemlidir. Vücudumuz içinde, sindirim mikrobiyomumuzu oluşturan trilyonlarca bakteri bulunur ve cildimizde, genellikle zararsız olan trilyonlarca bakteri daha yaşamaktadır. Kanser ve kalp hastalığı gibi birçok kronik hastalık, sıklıkla ağzımızdaki bakteri dengesizliği nedeniyle kötü ağız sağlığı ile ilişkilidir. Bakterilerden kaynaklanan enfeksiyonlar arasında boğaz enfeksiyonu, tüberküloz ve idrar yolu enfeksiyonları bulunur.

Bakteriyel enfeksiyonları önlemenin ana yolu antibiyotik vermektir; ancak direnç nedeniyle, antibiyotikler genellikle yalnızca şiddetli enfeksiyonlar için kullanılır, çünkü çoğu kişinin bağışıklık sistemi genellikle enfeksiyonla başa çıkacak kadar güçlüdür.

Difterik, meningokokal hastalık, boğmaca veya kızamık gibi bazı şiddetli bakteriyel enfeksiyonlar için aşılar geliştirilmiştir ve bu aşılar enfeksiyona karşı önlemenin en etkili yoludur.

Virüs nedir?

Virüs, kendi başına üreyemeyen çok küçük bir parazittir. Ancak bir virüs duyarlı bir hücreye girdiğinde, hücre makinesini daha fazla virüs üretmek için yönlendirebilir. Çoğu virüs, genetik materyali olarak RNA veya DNA’ya sahiptir. Nükleik asit tek veya çift iplikli olabilir. Enfekte virüs partikülü, virion adı verilen, nükleik asit ve dış kısımda bir protein kabuğu (kapsid olarak adlandırılır) içermektedir. En basit virüsler, dört proteini kodlamak için yeterli RNA veya DNA içermektedir. En karmaşık virüsler 100-200 proteini kodlayabilir.

Bazen virüsün protein kabuğu, yağ ve protein moleküllerinden oluşan bir zarfla çevrelenmiştir. Bu zarfin dış kısmında, peplomer adı verilen, üçgen, dikenli veya mantar şeklinde glikoprotein uzantıları bulunabilir. Bu uzantılar, yalnızca belirli konak hücrelerindeki reseptörlere bağlanarak, bir virüsün ne tür bir konak veya konak hücreyi enfekte edeceğini ve o virüsün ne kadar bulaşıcı olacağını belirler.

Virüsleri görebilmek için mikroskop gereklidir. Virüsler, en küçük bakterilerden 10 ila 100 kat daha küçüktür.

Virüsler, yaşam destek işlevlerini yerine getirmek veya çoğalmak için konak hücreyi enfekte etmeleri gerektiğinden, canlı organizmalar olarak kabul edilmezler. Ancak bazı virüsler yüzeylerde uzun süre hayatta kalabilirler. Virüsler esasen, üremek ve hayatta kalmak için bir konak hücreye bağımlı olan parazit gibidirler.

Bir virüs bir konak hücreyi enfekte ettiğinde, genetik materyalini kullanarak konak hücredeki ribozomları “ele geçirir.” Ribozomlar, protein üreten hücre yapılarıdır.

Virüs ayrıca, enerjiyi elde etmek için ATP (adenozin trifosfat) gibi konak hücre içindeki diğer bileşenlerden de yararlanır ve yeni kapsid yapmak için amino asitler ve yağlar kullanır. Yeterli sayıda yeni virüs üretildiğinde, bu virüsler hücreyi yırtarak (lizis denir) hücreyi öldürürler. Bu süreç viral çoğalma olarak adlandırılır ve virüslerin nasıl çoğaldığını gösterir.

Yeni virüsler üretildikten sonra, yeni konak hücreleri ve yeni konakları enfekte edebilirler.

Çoğu virüs hastalıklara neden olur ve vücudun belirli bir bölgesine saldırır, örneğin karaciğer, solunum yolu veya kan. Yaygın virüsler arasında zona virüsü, HIV, grip virüsü ve kuduz virüsü bulunmaktadır. Virüsler ayrıca pnömoni veya sinüzit de oluşturabilir. COVID-19’a neden olan yeni koronavirüs SARs-CoV-2 de bir virüstür.

İnsanlar ve hayvanlar dışında, virüsler bitkilere de enfekte olabilir; ancak neredeyse tüm bitki virüsleri, bitki duvarlarını besleyen böcekler veya diğer organizmalar tarafından iletilir.

Viral enfeksiyonları önlemenin başlıca yolu aşılamadır; ancak Hepatit C veya HIV gibi bazı viral enfeksiyonları tedavi etmek için antiviraller üretilmiştir. Antibiyotikler viral bir enfeksiyonu tedavi etmez.

Virüs ve bakterinin neden olduğu semptomlar

Semptomlar genellikle enfekte olan vücut bölgesini ve enfekte eden organizmayı yansıtır. Örneğin, ciltteki bakteriyel bir enfeksiyon belirli bir bölgede akıntı, şişlik, ağrı ve kızarıklığa neden olabilirken; hepatit C gibi bir viral enfeksiyon karın ağrısı, eklem ağrısı, bulantı veya kusma ve cilt ya da gözlerin sararması gibi belirtilere neden olabilir.

Bazı hastalıklar, viral veya bakteriyel kaynaklı olabilir; örneğin pnömoni, menenjit veya ishal, vücudun enfekte eden organizmadan kurtulma çabasını yansıtarak benzer semptomlar gösterir. Bu semptomlar şunlar olabilir:

• Öksürük
• Kramplar
• İshal
• Bulantı veya kusma
• Açık
• Yorgunluk

Hastalık bulaşma yolları

Bakteriler ve virüsler benzer yollarla yayılabilir:

• Bir kişinin boğazında veya hapşırdığında etrafınıza saçtığı damlacıklar ile maruz kalma
• Enfekte bir kişiyle yakın temasta bulunma
• Enfekte yüzeylerle temasta bulunduktan sonra burun, ağız veya gözlere dokunma
• Enfekte vücut sıvıları ile temas (öpüşme, cinsellik, idrar veya dışkı yoluyla)
• Enfekte hayvanlar veya böceklerle temas (pireler, keneler veya sivrisinekler gibi)
• Doğum sırasında anneden çocuğa geçiş.