Alerjik rinit, bir alerjik reaksiyondur ve hapşırma, burun tıkanıklığı, kaşıntılı burun ve boğaz ağrısına neden olur. Polen, hayvan tüyleri, küf ve böcekler alerjik rinit belirtilerine yol açabilir. Alerjik rinit sizi kötü hissettirir, ancak yaşam tarzı değişiklikleri, alerji ilaçları ve immünoterapiden (alerji aşıları) faydalanarak rahatlama bulabilirsiniz.
Alerjik rinit nedir?
Alerjik rinit, havada bulunan alerjen olarak adlandırılan küçük parçalara karşı gerçekleşen alerjik bir reaksiyondur. Alerjenleri burnunuzdan veya ağzınızdan nefes aldığınızda, vücudunuz doğal bir kimyasal olan histamin salgılayarak tepki verir. Hem iç mekan hem de dış mekan alerjenleri alerjik rinite sebep olabilir. Yaygın nedenler arasında toz akarları, küf, hayvan tüyleri ve ağaçlardan ve bitkilerden gelen polen bulunur.
Alerjik rinit belirtileri arasında hapşırma, burun tıkanıklığı ve burun, boğaz, ağız ve gözlerde irritasyon bulunur. Alerjik rinit, soğuk algınlığı olarak bilinen enfektif rinit ile aynı şey değildir. Alerjik rinit bulaşıcı değildir.
İnsanlar genellikle alerjik riniti ne zaman yaşar?
Alerjik rinit yılın her döneminde olabilir. Mevsimsel alerjiler, ağaçların ve otların çiçek açtığı ilkbahar, yaz ve sonbaharın başında meydana gelir ve polen seviyeleri yüksektir. Sürekli alerjiler yıl boyunca meydana gelebilir. Bunlar, her zaman etrafımızda bulunan irritanlardan kaynaklanır, örneğin hayvan tüyleri, hamamböceği ve toz akarları.
Alerjik rinit ne kadar yaygındır?
Alerjik rinit oldukça yaygındır. Ülkemizde nüfusun yaklaşık %20’si alerjik rinit yaşar. Her yıl milyonlarca çocuk ve yetişkin alerjik rinit ile mücadele eder.
Kimler alerjik rinit olabilir?
Alerjiler kalıtsaldır (aileler arasında geçiş yapar). Alerjisi olan bir ebeveyn veya aile üyesi olan kişilerde alerjik rinit olma olasılığı daha yüksektir. Astımı veya egzaması olan insanlar, alerjik rinit geliştirme olasılığı daha yüksek olan kişiler arasındadır.
Alerjik rinite ne sebep olur?
Alerjik rinit, vücudunuzun bağışıklık sisteminin havada bulunan bir irritana tepki vermesiyle ortaya çıkar. İrritanlar (alerjenler) o kadar küçüktür ki, burnunuzdan veya ağzınızdan kolayca inebilirler.
Alerjenler çoğu insan için zararsızdır. Ancak alerjik rinitiniz varsa, bağışıklık sisteminiz alerjenin vücuda girdiğini düşünür. Bağışıklık sistemi, vücudunuzu korumak için kanınıza doğal kimyasallar salgılar. Bu kimyasalın başlıca bileşiği histamindir. Histamin, alerjeni dışarı atmak için burun, göz ve boğazdaki mukozal zarların iltihaplanmasına ve kaşınmasına sebep olur.
Mevsimsel ve sürekli alerjiler birçok alerjenden kaynaklanabilir, bunlar arasında:
- Halılar, perde, yatak örtüsü ve mobilyalarda yaşayan toz akarları.
- Ağaçlardan, çimlerden ve otlardan gelen polen.
- Hayvan tüyleri (ölü deri parçacıkları).
- Küf sporları.
- Hamamböceği, bunların tükürüğü ve dışkısı.
Gıda alerjileri de burun ve boğazda iltihaplanmaya yol açabilir. Yediğiniz bir şeye karşı alerjik bir tepki yaşadığınızı düşünüyorsanız, hemen tıbbi yardım alın. Gıda alerjileri hayati tehlike oluşturabilir.
Alerjik rinitin belirtileri nelerdir?
Alerjik rinit belirtileri yıl boyunca ortaya çıkabilir. Dış mekan alerjileri ilkbahar, yaz ve sonbaharın başında daha kötüleşir. Sıcak havalarda, otlar ve çiçekler açar ve polen seviyeleri artar. Hayvan tüyü ve toz akarlarından kaynaklanan iç mekan alerjileri kışın daha kötüleşebilir çünkü insanlar daha fazla zamanlarını kapalı alanlarda geçirir.
Alerjik rinitin belirtileri şunlardır:
- Burun tıkanıklığı (konjesyon), hapşırma ve burun akıntısı.
- Kaşıntılı burun, boğaz ve gözler.
- Ateş, sinüs ağrısı ve gözaltı morlukları.
- Burun ve boğazda artan mukus.
- Yorgunluk ve genel huzursuzluk hissi.
- Mukusların boğazdan aşağı damlaması nedeniyle boğaz ağrısı (postnazal akıntı).
- Nefes darlığı, öksürük ve solunum zorluğu.
Alerjik rinit nasıl teşhis edilir?
Doktorunuz sizi muayene edecek, belirtileriniz hakkında soru soracak ve soğuk algınlığı veya astım gibi diğer durumları değerlendirilecektir. Belirli alerjenlere karşı antikorlarınızı ölçmek için doktorunuz bir kan örneği alıp laboratuvara gönderebilir. Bu kan testi, immünoglobulin E (IgE) testi olarak adlandırılır. Gıda alerjileri dahil tüm alerji türlerini tespit edebilir.
Doktorunuz, belirtilerinize neyin sebep olduğunu belirlemek için bir deri prick testi önerebilir.
Deri prick testi nedir?
Bu yaygın test acısız ve doğruluğu yüksektir, ancak biraz rahatsızlık verebilir. Doktorunuz derinizin üzerine (genellikle ön kol veya sırtınıza) farklı alerjenlerin küçük bir örneğini yerleştirir ve cildinizi bir iğne ile çatlatır veya delinmektedir. Cildin üzerine çizilmesi, alerjenin yüzeyin altına girmesine izin verir.
Eğer alerjenle alerjiniz varsa, bölge 15-30 dakika içinde kızaracak, kaşınacak ve tahriş olacaktır. Alerjik bir tepkiyi gösteren kabarık, arı sokması benzeri çıkıntılar oluşabilir. Deri prick testi, hangi alerjenlerin belirtilerinize neden olduğunu belirlemenin güvenli ve etkili bir yoludur.
Alerjik rinit nasıl tedavi edilir?
Birçok alerji ilacı belirtilerinizi iyileştirebilir ve alerjik rinit ile yaşamınıza yardımcı olabilir. Bu tedavi biçimleri sıvı, hap, göz damlası, burun spreyi ve enjeksiyon gibi farklı formlarda gelir. Herhangi bir ilaç almadan önce doktorunuzla konuşun, özellikle hamileyseniz veya başka sağlık sorunlarınız varsa. Doktorunuz önerilebilir:
Antihistaminikler: Antihistaminik ilaçlar reçeteli veya reçetesiz olarak temin edilebilir. Alerjik bir yanıt sırasında vücudunuzun saldığı histamini bloke ederek çalışır. Antihistaminikler hap, sıvı, göz damlası, burun spreyi ve inhaler şeklinde gelir. Bunlar arasında:
- Loratadin (Claritin®).
- Cetirizin (Zyrtec®).
- Feksofenadin (Allegra®).
- Levocetirizin (Xyzal®).
Antihistaminikler uyku hali yaratabilir. Antihistaminik alırken, özellikle araç kullanacaksanız alkol almayın.
Dekonjestanlar: Bu ilaçlar burun ve sinüslerdeki tıkanıklığı giderir. Dekonjestanları ağızdan (hap veya sıvı formda) alabilir veya burun spreyi olarak kullanabilirsiniz. Yaygın dekongestelere örnekler:
- Afrin® burun spreyi.
- Fenilefrin burun spreyi (Neo-Synephrine®).
- Pseudoefedrin (Sudafed®). Dekonjestanlar kan basıncını artırabilir ve baş ağrısı, uyku zorluğu ve irritabiliteye sebep olabilir. Burun dekonjestanları beş günden fazla kullanıldığında bağımlılık yapabilir. Kullanımından önce doktorunuza danışın.
Kortikosteroid burun spreyleri: Bu spreyler ve inhalerler iltihabı azaltır ve alerjik rinitin belirtilerini rahatlatır. En yaygın burun spreyleri Flonase®, Nasacort® ve Rhinocort®’tur. Yan etkileri baş ağrısı, burun tahrişi, burun kanaması ve öksürük olabilir.
Leukotrien inhibitörleri: Alerjik bir tepki sırasında vücut, iltihap ve alerjik rinit belirtilerine neden olan leukotrien, histamin ve diğer kimyasallar salgılar. Sadece reçeteyle temin edilebilen bu haplar leukotrieni bloke eder. En yaygın leukotrien inhibitörü montelukast’tır (Singulair®). Bu ilacı alırken bazı kişilerde ruh hali değişiklikleri, canlı rüyalar, istem dışı kas hareketleri ve deri döküntüsü görülebilir.
İmmünoterapİ: Bu tedavi, vücudunuzun alerjenlere tolerans geliştirmesine yardımcı olur. Doktorunuz size alerjenin küçük bir miktarıyla bir dizi enjeksiyon (alerji aşıları) yapar. Her aşıda, doktorunuz alerjen miktarını artırır. Zamanla bağışıklık sisteminiz alerjene karşı bağışıklık geliştirir ve ona karşı tepki vermeyi durdurur.
Doktorunuz, dilinizin altında yerleştirdiğiniz bir hap formunda immünoterapiyi önerebilir.
Alerjik riniti önlemek mümkün mü?
Alerjik rinitin önlenmesi mümkün değildir, ancak yaşam tarzı değişiklikleri alerjilerle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. İrritanlardan mümkün olduğunca kaçınarak alerjik rinit belirtilerini hafifletebilirsiniz. Belirtileri azaltmak için şunları yapmalısınız:
- Yüzünüze dokunmaktan ve gözlerinizi veya burnunuzu ovuşturmaktan kaçının.
- Polen seviyelerinin daha yüksek olduğu ilkbahar, yaz ve sonbaharın başında ev ve araç pencerelerini kapatın.
- Yastık, yatak ve bazaları toz akarları örtüleriyle kaplayın.
- Evcil hayvanlarınızı koltuk ve yataklardan uzak tutun, girmesini istemediğiniz yatak odalarının kapılarını kapatın.
- Alerjen miktarını azaltmak için elektrikli süpürgenizde ve klima filtrelerinde filtre kullanın.
- Sıklıkla ellerinizi yıkayın, özellikle evcil hayvanlarla oynadıktan sonra.
- Dışarıdayken gözlerinizi polenlerden korumak için şapka ve güneş gözlüğü kullanın. İçeri girer girmez kıyafetlerinizi değiştirin.
Alerjik riniti olan kişilerin durumu nedir?
Alerjik rinit sizi rahatsız edebilir, ancak ciddi sağlık sorunlarına yol açmaz. Alerjik rinit yaşayan çoğu insan, yaşam tarzı değişiklikleri ve reçetesiz ilaçlarla belirtilerini kontrol altına alabilir.
Hava yoluyla alerjisi olan kişilerin kulak enfeksiyonu ve sinüs enfeksiyonu riski yüksektir. Alerjik rinit, iyi bir uyku çekmeyi zorlaştırabileceğinden gündüzleri yorgun hissedebilirsiniz. Eğer astımınız varsa, alerjik rinit astım belirtilerinizi kötüleştirebilir.
Alerjik rinit için ne zaman doktora görünmeliyim?
Alerjik rinit ciddi sağlık sorunlarına yol açmasa da,asm gibi diğer durumları dışlamak için doktorunuza görünmelisiniz. Alerjik rinit belirtileri günlük yaşamınızı etkiliyorsa veya uyumanızı zorluyorsa yardım alın. Doktorunuz, alerjik tepkimelere neden olan alerjenleri belirlemenize ve daha iyi hissetmenize yardımcı olacak tedavileri önerebilir.
Alerjik rinit belirtileri yaşam kalitenizi etkileyebilir ve sevdiklerinizle yaptığınız aktivitelerden alıkoyabilir, ancak etkili tedaviler mevcuttur. Milyonlarca yetişkin ve çocuk, alerjik rinit ile ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleriyle başa çıkmaktadır. Belirtileri hafifletmek, nefes almayı kolaylaştırmak ve daha iyi hissetmek için atabileceğiniz adımlarla ilgili doktorunuzla konuşun.
Referans belgeleri:
- Astım ve Alerji Vakfı. Rinit (Burun Alerjileri). (https://www.aafa.org/rhinitis-nasal-allergy-hayfever/) Erişim: 1/9/2021.
- Amerikan Alerji, Astım ve İmmünoloji Akademisi (AAAAI). Rinit (Alerji). (https://www.aaaai.org/Tools-for-the-Public/Conditions-Library/Allergies/Rhinitis-(Hay-Fever%29) (https://www.aaaai.org/conditions-and-treatments/allergies/rhinitis) Erişim: 1/9/2021.
- InformedHealth.org [İnternet]. Köln, Almanya: Sağlık Bakımında Kalite ve Verim Enstitüsü (IQWiG); 2006-. Alerjik rinit: Alerjen spesifik immünoterapinin tedavisi. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279487/) Erişim: 1/9/2021.
- Wheatley LM, Togias A. Alerjik Rinit. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4324099/) N Engl J Med. 29 Ocak 2015;372(5):456-463. Erişim: 1/9/2021.
