Kardiyojenik şok: semptomlar, neden ve tedavi

Kardiyojenik şok, kalbin aniden vücudun ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli kan pompalayamaması durumudur. Bu durum en çok şiddetli bir kalp krizinin sonucu olarak ortaya çıkar, ancak kalp krizi geçiren herkes kardiyojenik şok yaşamaz.

Kardiyojenik şok nadirdir, ancak hemen tedavi edilmezse genellikle ölümcül olur. Hızlı tedavi edildiğinde, bu duruma yakalanan kişilerin yaklaşık yarısı hayatta kalır.

Kardiyojenik şok belirtileri

Kardiyojenik şokun belirtileri şunlardır:

• Hızlı nefes alma
• Aşırı nefes darlığı
• Aniden ve hızla atılan kalp
• Bilinç kaybı
• Zayıf nabız
• Düşük tansiyon
• Potluk
• Soluk cilt
• Soğuk eller veya ayaklar
• Normalden daha az idrar yapma veya hiç idrar yapmama

Kalp krizi belirtileri

Kardiyojenik şok genellikle şiddetli kalp krizi geçiren kişilerde meydana geldiği için kalp krizi belirtilerini bilmek önemlidir. Bu belirtiler şunlardır:

• Göğsün ortasında birkaç dakikadan uzun süren baskı, dolgunluk veya sıkışma hissi
• Omuzlara, bir veya iki kol, sırt ya da hatta dişlere ve çeneye yayılan ağrı
• Artan göğüs ağrısı atakları
• Nefes darlığı
• Potluk
• Bunaklık veya ani baş dönmesi
• Mide bulantısı ve kusma

Bu belirtilerden birini yaşadığınızda acil tıbbi yardım almak riskinizi azaltacaktır.

Ne zaman doktora görünmelisiniz?

Kalp krizi tedavisinin hızlı bir şekilde yapılması hayatta kalma şansınızı arttırır ve kalbinize olan zararı en aza indirir. Kalp krizi belirtileri yaşıyorsanız, acil bir telefon numarasını arayın veya acil tıbbi hizmetler için yardım isteyin. Acil tıbbi hizmetlere erişiminiz yoksa, birinin sizi en yakın hastaneye götürmesini isteyin. Kendiniz araba kullanmayın.

Kardiyojenik şoka ne sebep olur?

Çoğu durumda, kalbe yeterli oksijen ulaşmaması, genellikle bir kalp krizi ile ilgili olarak kalbin ana pompa bölümü (sol ventrikül) zarar görmesine neden olur. Kalbin o bölgesine oksijen açısından zengin kan dolaşıımı sağlanmadığında, kalp kası zayıflayabilir ve kardiyojenik şoka girebilir.

Nadir durumlarda, kalbinizden akciğerlere kan pompalayan sağ ventrikülün hasarı da kardiyojenik şoka yol açabilir.

Kardiyojenik şoka neden olabilecek diğer durumlar şunlardır:

• Kalp kasının iltihabı
• Kalp kapakçıklarının enfeksiyonu (endokardit)
• Herhangi bir nedenden ötürü zayıflamış kalp
• Kalbin pompa yeteneğini etkileyen ilaç overdosi veya zehirlenme

Risk faktörleri

Kalp krizi geçirirseniz, kardiyojenik şok geliştirme riskiniz şu durumlarda artar:

• Yaşlıysan
• Kalp yetmezliği veya kalp krizi geçmişiniz varsa
• Kalbin ana damarlarından birkaçında tıkanıklık (koroner arter hastalığı) varsa
• Diyabet veya yüksek tansiyonunuz varsa
• Kadınsanız

Kardiyojenik şokun komplikasyonları

Hızla tedavi edilmezse kardiyojenik şok ölümcül olabilir. Diğer ciddi bir komplikasyon, oksijen eksikliğinden kaynaklanan karaciğer, böbrek veya diğer organlarda kalıcı hasar olabilir.

Kardiyojenik şoku önleme

Kardiyojenik şoku önlemenin en iyi yolu, kalbinizi sağlıklı tutmak ve kan basıncınızı kontrol altında tutmak için yaşam tarzı değişiklikleri yapmaktır.

• Tütün kullanmayın ve pasif içicilikten kaçının. Sigara içmeyi bıraktıktan birkaç yıl sonra inme riskiniz sigara içmeyenlerle aynı seviyeye gelir.
• Sağlıklı bir kilo koruyun. Aşırı kilolu olmak, kalp krizi ve kardiyojenik şok için yüksek tansiyon, kardiyovasküler hastalık ve diyabet gibi diğer risk faktörlerine katkıda bulunur. Sadece 5 kilogram kaybetmek tansiyonu düşürebilir ve kolesterol seviyelerini iyileştirebilir.
• Daha az kolesterol ve doymuş yağ tüketin. Bu yiyecekleri, özellikle doymuş yağları sınırlandırmak, kalp hastalığı riskinizi azaltabilir. Trans yağlardan kaçının.
• Eklenmiş şeker ve alkolü sınırlandırın. Bu, besin değeri düşük kalorilerden kaçınmanıza yardımcı olacak ve sağlıklı bir kiloyu korumanıza yardımcı olacaktır.
• Düzenli egzersiz yapın. Egzersiz, kan basıcınızı düşürebilir, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol seviyenizi artırabilir ve kan damarlarınızın ve kalbinizin genel sağlığını iyileştirebilir. Haftanın çoğu günü yürüyüş, koşu, yüzme veya bisiklete binme gibi 30 dakikalık bir aktiviteyle başlayın.

Kalp krizi geçirirseniz, hızlı eylem kardiyojenik şoku önlemeye yardımcı olabilir. Kalp krizi geçirdiğinizi düşünüyorsanız hemen acil tıbbi yardım alın.

Tanı

Kardiyojenik şok genellikle acil bir ortamda teşhis edilir. Doktorlar şokun belirtilerine ve semptomlarına bakacak ve ardından nedeni bulmak için testler yapacaktır. Testler şunları içerebilir:

• Kan basıncı ölçümü. Şok içinde olan kişilerin kan basıncı çok düşüktür.
• Elektrokardiyogram (EKG). Bu test, kalbinizin elektriksel aktivitesini derinlemesine incelemek için cildinize bağlı elektrotlar kullanır. Hasar görmüş kalp kası, elektrik sorunları veya kalbinizin etrafında sıvı birikimi varsa, elektrik impulslarını normal şekilde iletemez.
• Göğüs röntgeni. Bu test, doktorunuza kalbinizin ve kan damarlarınızın boyutunu ve şeklini kontrol etme ve akciğerlerde sıvı olup olmadığını kontrol etme imkanı tanır.
• Kan testleri. Organ hasarını, enfeksiyonu ve kalp krizini kontrol etmek için kanınız alınır. Arteriyel kan gazı olarak bilinen başka bir tür kan testinin, kanınızdaki oksijeni ölçmek için kullanılması mümkündür.
• Ekokardiyogram. Ses dalgaları, kalbinizi görselleştiren bir görüntü oluşturur ve kalp krizinden kaynaklanan hasarın tespit edilmesine yardımcı olabilir.
• Kalp kateterizasyonu (anjiyografi). Uzun, ince bir tüp (kateter) aracılığıyla kalbinizin atar damarlarına bir sıvı boya enjekte edilir. Boya, röntgende damarlarınızı görünür hale getirerek tıkanma veya daralma olan alanları açığa çıkarır.

Kardiyojenik şok tedavisi

Kardiyojenik şok tedavisi, kalp kası ve diğer organlar için oksijen eksikliğinden gelen zararın en aza indirilmesine odaklanır.

Acil yaşam desteği

Kardiyojenik şok geçiren çoğu insan ek oksijene ihtiyaç duyar. Gerekirse, bir solunum cihazına (ventilatör) bağlanırsınız. İğne yoluyla kolunuzdan sıvı ve ilaç alacaksınız.

İlaçlar

Bir intravenöz hat aracılığıyla verilen sıvılar ve plazma ile kardiyojenik şoku tedavi eden ilaçlar, kalbinizin pompa yeteneğini artırmaya çalışır.

• İnotropik ajanlar. Kalp fonksiyonunuzu iyileştirmek için norepinefrin (Levophed) veya dopamin gibi ilaçlar verilebilir, bu tedaviler diğer tedaviler etkili olana kadar kullanılır.
• Aspirin. Acil sağlık çalışanları, kanın pıhtılaşmasını azaltmak ve daralmış bir atardamardan kan akışını sağlamak için hemen aspirin verebilir. Yardım gelene kadar kendi başınıza aspirin almanız gerekiyorsa, bunu sadece doktorunuz daha önce sizin için kalp krizi belirtileri için bunu yapmanızı söylediyse yapın.
• Trombolitikler. Bu ilaçlar, pıhtıları çözerek kalbinize giden kan akışını engelleyen kan pıhtısını çözmeye yardımcı olur. Kalp krizinden sonra trombolitik bir ilaç aldığınızda hayatta kalma şansınız daha yüksektir. En yaygın trombolitikler, alteplase (Activase) veya reteplase (Retavase) gibi ilaçlardır ve acil kardiyak kateterizasyonun mümkün olmadığı durumlarda verilebilir.
• Antiplatelet ilaç. Acil servis doktorları, yeni pıhtıların oluşmasını önlemeye yardımcı olan aspirin benzeri ilaçlar verebilir. Bunlar arasında oral klopidogrel (Plavix) ve intravenöz yolla (damar yoluyla) verilen platelet glikoprotein IIb/IIIa reseptör bloklayıcıları (abciximab (Reopro), tirofiban (Aggrastat) ve eptifibatide (Integrilin)) da bulunmaktadır.
• Diğer kan sulandırıcı ilaçlar. Kanınızın pıhtı oluşturma olasılığını azaltmak için heparin gibi diğer ilaçlar verilecektir. Heparin genellikle kalp krizinden sonraki ilk birkaç gün içinde kullanılır.

Tıbbi prosedürler

Kardiyojenik şoku tedavi etmek için tıbbi prosedürler genellikle kalp içindeki kan akışını geri kazandırmaya odaklanır. Tıbbi prosedürler şunları içerir:

• Anjiyoplasti ve stentleme. Kalp kateterizasyonu sırasında bir tıkanıklık bulunursa, doktor, bir atardamara (genellikle bacakta) özel bir balonla birlikte uzun ince bir tüp (kateter) yerleştirir. Pozisyona aldıktan sonra balon kısa bir süre şişirilerek tıkanıklığı açar. Zamanla açık kalmasını sağlamak için damara bir metal ağ stent yerleştirilebilir. Doktor genellikle damarı açık tutmak için yavaş salınan ilaç kaplı bir stent yerleştirir.
• Balon pompası. Doktor, kalbinizin ana atardamarına (aorta) bir balon pompası yerleştirir. Bu pompa, aortanın içinde genişleyip daralarak kan akışını artırır ve kalbiniz üzerindeki yükü azaltır.
• Mekanik dolaşım desteği. Balon pompasından daha yeni yöntemler, kan akışını artırmaya ve vücuda oksijen sağlamaya yardımcı olmak için kullanılmaktadır, örneğin extracorporeal membrane oxygenation (ECMO).

Cerrahi

Eğer ilaçlar ve tıbbi prosedürler kardiyojenik şoku tedavi etmekte başarısız olursa, doktor cerrahi önerebilir.

• Koroner arter baypas cerrahisi. Bu cerrahi yöntemde, tıkanmış bir koroner arterin ötesinde damarlara veya toplardamarlara dikiş atılarak yerine getirilir. Doktor, bu prosedürü kalbinizin kalp krizinden iyileşmesi için gereken zamandan sonra önerebilir. Bazen, baypas cerrahisi acil bir durumda gerçekleştirilir.
• Kalbinizdeki bir yaralanmayı onarmak için cerrahi. Kalbinizdeki odacıklardan birinde veya bir kalp kapakçığında meydana gelen bir yırtık gibi bir yaralanma, kardiyojenik şoka yol açabilir. Cerrahi müdahale sorunu düzeltebilir.
• Ventriküler yardımcı cihaz. Mekanik bir cihaz karında kalbe bağlanarak kalbin pompalamasına yardım edebilir. Bu yöntem, yeni kalp bekleyen veya kalp nakli olamayan bazı son stadeki kalp yetmezliği olan kişilerin yaşamlarını uzatabilir ve iyileştirebilir.
• Kalp nakli. Kalbiniz o kadar zarar görürse ki başka tedaviler etkili olmazsa, kalp nakli bir son çare olabilir.