Krabbe Hastalığına Genel Bakış
Krabbe hastalığı, beyin ve sinir sisteminin tamamındaki sinir hücrelerinin koruyucu kaplamasını (miyelin) yok eden kalıtsal bir bozukluktur.
Çoğu durumda, Krabbe hastalığının belirtileri ve semptomları, bebeklerde 6 ayından önce ortaya çıkmakta ve bu hastalık genellikle 2 yaşına gelindiğinde ölüme neden olmaktadır. Daha büyük çocuklar ve yetişkinlerde geliştiğinde, hastalığın seyri büyük ölçüde değişebilir.
Krabbe hastalığının bir tedavisi yoktur ve tedavi destekleyici bakım üzerine odaklanmaktadır. Bununla birlikte, semptomların başlangıcından önce tedavi edilen bebeklerde ve bazı büyük çocuklar ve yetişkinlerde kök hücre nakillerinin belirli bir başarı gösterdiği kanıtlanmıştır.
Krabbe hastalığı, dünyada yaklaşık her 100,000 kişiden 1’ini etkilemektedir. Krabbe hastalığı, globoid hücre leukodistrofisi olarak da bilinir.
Krabbe Hastalığının Belirtileri
Çoğu durumda, Krabbe hastalığının belirtileri ve semptomları yaşamın ilk 2 ila 5 ayında görünmektedir. Semptomlar yavaş yavaş başlamakta ve giderek kötüleşmektedir.
Bebeklerdeki Semptomlar
Hastalığın erken aşamalarındaki yaygın belirtiler şunlardır:
- Beslenme zorlukları
- Açıklanamayan ağlama
- Aşırı tahammülsüzlük
- Ateş, enfeksiyon belirtisi olmadan
- Dikkat azalması
- Tipik gelişim aşamalarında gecikmeler
- Kas spazmları
- Baş kontrolünün kaybı
- Sık kusma
Hastalık ilerledikçe, belirtiler daha şiddetli hale gelir. Semptomlar şunları içerebilir:
- Beslenme zorlukları
- Gelişim becerilerinin kaybı
- İşitme ve görme kaybının ilerlemesi
- Sert, kasılmış kaslar
- Katı, sabit duruş
- Yutma ve nefes alma yeteneğinin ilerleyici kaybı
Yaşlı Çocuklar ve Yetişkinlerdeki Semptomlar
Krabbe hastalığı çocuklukta veya yetişkinlikte daha geç geliştiğinde, belirtiler büyük ölçüde değişiklik gösterebilir. Semptomlar şunları içerebilir:
- Görme kaybının ilerlemesi
- Yürümekte zorluk (ataksi)
- Düşünme becerilerinde azalma
- Manuel becerilerin kaybı
- Kas zayıflığı
Genel bir kural olarak, Krabbe hastalığının ortaya çıktığı yaş ne kadar gençse, hastalığın ilerleme hızı o kadar hızlıdır ve ölüm olasılığı o kadar yüksektir.
Ergenlik veya yetişkinlikte teşhis edilen bazı bireylerde, kas zayıflığı gibi daha az şiddetli semptomlar olabilir. Düşünme becerilerinde bir kayıp yaşamazlar.
Ne Zaman Doktora Görünmelisiniz?
Krabbe hastalığının erken belirtileri, çeşitli hastalıkları veya gelişimsel problemleri gösterebilir. Bu nedenle, çocuğunuzun hastalığın belirtilerini taşıyorsa, hızlı ve doğru bir teşhis almak önemlidir.
Büyük çocuklar ve yetişkinlerle en sık ilişkilendirilen belirtiler de Krabbe hastalığına özgü olmayıp, zamanında bir teşhis gerektirir.
Krabbe Hastalığının Nedenleri
Krabbe hastalığı, bir kişinin değiştirilmiş (mutasyona uğramış) genin iki kopyasını — bir kopyayı her bir ebeveynden miras almasıyla — ortaya çıkar.
Bir gen, protein üretimi için bir tür taslak sağlar. Bu taslakta bir hata varsa, protein ürünü düzgün çalışmayabilir. Krabbe hastalığında, belirli bir genin iki mutasyona uğramış kopyası, galaktoserebrosidaz (GALC) adı verilen bir enzimin çok az veya hiç üretilmemesine neden olur.
GALC gibi enzimler, bir hücrenin geri dönüşüm merkezinde (lizozom) belirli maddeleri parçalamaktan sorumludur. Krabbe hastalığında, GALC enzimlerinin yetersizliği, galaktolipit adı verilen belirli türde yağların birikmesine yol açar.
Sinir Hücrelerine Zarar
Galaktolipitler, normalde sinir hücrelerinin koruyucu kaplamasını (miyelin) üreten ve sürdüren hücrelerde bulunur. Ancak, galaktolipitlerin fazlalığı toksik bir etkiye sahiptir. Bazı galaktolipitler, miyelin oluşturan hücreleri kendi kendine yok etmeye sevk eder.
Diğer galaktolipitler, sinir sisteminde bulunan ve atık yiyen özel hücreler olan mikroglia tarafından alınır. Aşırı galaktolipitlerin temizlenmesi süreci, normalde yardımcı olan bu hücrelerin anormal, toksik globoid hücrelere dönüşmesine neden olur ve bu hücreler miyelini tahrip eden iltihabı tetikler.
Sonuçta oluşan miyelin kaybı (demiyelinizasyon), sinir hücrelerinin mesaj gönderme ve alma yeteneklerini engeller.
Risk Faktörleri
Krabbe hastalığıyla ilişkili gen mutasyonu, yalnızca iki mutasyona uğramış gen kopyası miras alındığında hastalığa neden olur. İki mutasyona uğramış kopyadan kaynaklanan bir hastalık, otozomal resesif bir bozukluk olarak adlandırılır.
Eğer her bir ebeveynde bir mutasyona uğramış gen kopyası varsa, çocuğun riski şöyle olacaktır:
- Hastalığa neden olacak iki mutasyona uğramış kopya miras alma ihtimali %25
- Çocuğun, hastalığa neden olmayacak ancak mutasyona uğramış gen taşıyıcısı olma ihtimali %50
- İki normal gen kopyası miras alma ihtimali %25
Genetik Test
Belirli durumlarda, Krabbe hastalığı olan bir çocuk sahibi olma riskini anlamak için genetik test yapılması düşünülebilir:
- Bir veya her iki ebeveyn, Krabbe hastalığı için bilinen aile öyküsü nedeniyle GALC gen mutasyonunun taşıyıcısı olabileceğinden, bir çift kendi ailelerindeki riskleri anlamak için test yapmak isteyebilir.
- Bir çocuk Krabbe hastalığı ile teşhis edildiyse, bir aile diğer çocukların ileride hastalığı geliştirip geliştiremeyeceğini belirlemek için genetik testler düşünebilir.
- Ebeveynler bilinen taşıyıcılar ise, çocuklarının hastalığı geliştirme olasılığını belirlemek için prenatal genetik test talep edebilir.
- In vitro fertilizasyon kullanan bilinen taşıyıcılar, embriyoların implantasyon öncesinde genetik test talep edebilir.
Genetik test, dikkatlice düşünülmelidir. Genetik testlerin faydalarını, sınırlarını ve sonuçlarını anlamanıza yardımcı olabilecek genetik danışmanlık hizmetleri hakkında doktorunuza sorabilirsiniz.
Krabbe Hastalığının Komplikasyonları
Gelişmiş Krabbe hastalığına sahip çocuklarda enfeksiyonlar ve solunum zorlukları dahil bir dizi komplikasyon gelişebilir. Hastalığın ilerleyen aşamalarında, çocuklar işe yaramaz hale gelir, yatağa mahkum olurlar ve sonunda bitkisel bir duruma geçebilirler.
Erken aşamada Krabbe hastalığına yakalanan çoğu çocuk 2 yaşına kadar yaşamaz, genellikle solunum yetmezliği veya hareketsizlik ve belirgin azalmış kas tonusuyla ilgili komplikasyonlardan ölürler. İlerleyen çocuklarda hastalık daha uzun bir yaşam beklentisi sağlar; genellikle tanıdan sonra 2 ila 7 yıl arası yaşayabilirler.
Krabbe Hastalığının Teşhisi
Hekiminiz genel bir fiziki muayene yapacak ve nörolojik bir hastalığı gösteren belirti ve semptomları değerlendirecektir. Krabbe hastalığı teşhisi şu testlere dayanır:
Laboratuvar Testleri
Bir kan örneği, GALC enzimi aktivite seviyesini değerlendirmek için bir laboratuvara gönderilecektir. Çok düşük veya hiç GALC (GALC) aktivite seviyesi, Krabbe hastalığını gösterebilir.
Sonuçlar doktorun teşhis koymasına yardımcı olsa da, hastalığın ne kadar hızlı ilerleyeceğine dair kesin bir kanıt sağlamaz. Örneğin, çok düşük GALC (GALC) aktivitesi her zaman durumun hızla ilerleyeceği anlamına gelmez.
Görüntüleme Testleri
Doktorunuz, etkilenen beyin bölgelerindeki miyelin kaybını (demiyelinizasyon) tespit edebilecek bir veya daha fazla görüntüleme testi talep edebilir. Bu testler şunları içerebilir:
- Detaylı 3D görüntüler üreten radyo dalgaları ve manyetik alan kullanan manyetik rezonans görüntüleme (MRG)
- 2D görüntüler üreten özel bir X-ray teknolojisi olan bilgisayarlı tomografi (BT)
Sinir İletim Çalışması
Bir sinir iletim çalışması, sinirlerin bir sinyali iletme hızını değerlendirir — esasen bir mesajı ne kadar hızlı gönderebileceklerini ölçer. Bu çalışmada, bir elektrik impulsunun vücudun bir noktasından diğerine ulaşma süresi özel bir cihazla ölçülür. Miyelin hasar gördüğünde, sinir iletimi daha yavaş olur.
Genetik Test
Tanıyı doğrulamak için bir kan örneği ile genetik test yapılabilir. Krabbe hastalığına neden olan mutasyona uğramış genin farklı formları vardır. Belirli türdeki bir mutasyon, hastalığın beklenen seyrine dair bazı ipuçları sağlayabilir.
Yeni Doğan Tarama
Bazı ülkelerde, Krabbe hastalığı için tarama testi, yeni doğanlar için standart bir değerlendirmeler setinin parçasıdır. İlk tarama testi, GALC (GALC) enzimi aktivitesini ölçmektedir. Enzim aktivitesinin düşük bulunması durumunda, izleyen GALC testleri ve genetik testler yapılacaktır.
Yeni doğan tarama testlerinin kullanımı görece yenidir. Araştırmacılar bu testlerin nasıl en iyi şekilde kullanılacağını, tanı için ne kadar doğru sonuçlar verdiğini ve hastalığın seyrini ne kadar iyi tahmin ettiğini anlamak için çalışmaktadırlar.
Bugüne kadar yapılan çalışmalar, Krabbe hastalığı için semptomlar ortaya çıkmadan önce belirleyici işaretlerin tanımlanmasının benzersiz bir tedavi aralığı yaratabileceğini önermektedir. Kök hücre nakli adı verilen bir tedavi prosedürü, hastalığın seyrini, doğumdan sonraki ilk haftalarda uygulandığında iyileştirebilir.
Krabbe Hastalığının Tedavisi
Krabbe hastalığının belirtilerini geliştirmiş bebekler için, hastalığın seyrini değiştirebilecek bir tedavi mevcut değildir. Bu nedenle, tedavi semptomları yönetmeye ve destekleyici bakım sağlamaya odaklanmaktadır. Girişimler şunları içerebilir:
- Korit köstreleri için ilaçlar
- Kas spastisitesini ve tahammülsüzlüğü azaltan ilaçlar
- Kas tonusunu en az düzeyde tutmak için fizik tedavi
- Beslenme desteği, örneğin, sıvıların ve besin maddelerinin doğrudan mideye (mide tüpü) ulaşması için bir tüp kullanımı
Daha az şiddetli hastalığı olan büyük çocuklar veya yetişkinler için girişimler şunları içerebilir:
- Kas tonusunun bozulmasını en aza indirmek için fizik tedavi
- Günlük etkinliklerde mümkün olduğunca çok bağımsızlık sağlamak için mesleki terapi
Kök Hücre Nakli
Kan hücrelerine dönüşebilen özel hücreler olan hematopoietik kök hücreler, vücuttaki tüm kan hücrelerinin türlerine dönüşebilmektedir. Bu kök hücreler, sinir sisteminde yerleşen ve atıkları yiyen özel hücrelerin kaynağıdır. Krabbe hastalığında, mikroglia toksik globoid hücrelere dönüşür.
Kök hücre naklinde, donör kök hücreler, merkezi venöz kateter olarak adlandırılan bir tüp aracılığıyla alıcının kan dolaşımına verilmiştir. Donör kök hücreler, vücudun sağlıklı mikroglia üretmesine yardımcı olur ve bu da sinir sistemini populate eder ve çalışan GALC enzimlerini sağlar. Bu tedavi yöntemi, normal miyelin üretimi ve bakımının bir ölçüde yeniden kazanılmasına yardımcı olabilir.
Tedavi, belirtilerin ortaya çıkmasından önce başlatıldığında bebeklerde sonuçları iyileştirebilir — yani, doğumdan sonra yapılan bir tarama testinden sonra tanı konulduğunda. Mevcut kanıtlar, kök hücre naklinin, bir bebek 2 haftalık olmadan önce başlatıldığında en etkili olduğunu göstermektedir.
Yapılan çalışmalar, kök hücre nakli ile tedavi edilen belirtileri ortaya çıkmayan çocukların hastalığının daha yavaş seyrettiğini ve yaşam kalitesi ve süresinin iyileştiğini uyarmaktadır, önceden belirtileri gelişen çocuklarla karşılaştırıldığında. Ancak, belirtiler ortaya çıkmadan önce kök hücre nakli yapılan bebekler, çocukluk döneminde konuşma, yürüme ve diğer motor becerilerle ilgili önemli zorluklar yaşamaya devam etmektedir.
Daha hafif Krabbe hastalığı semptomları olan büyük çocuklar ve yetişkinler de bu tedaviden yararlanabilir. Bebeğin durumunda olduğu gibi, kök hücre nakli sırasında semptomların şiddeti, tedavi sonuçlarını etkilemektedir.
