Kronik kabızlık, birkaç hafta veya daha uzun süren seyrek dışkılama veya dışkının geçişinde zorluk olarak tanımlanır.
Kabızlık, genellikle haftada üç veya daha az dışkı yapma durumu olarak tanımlanır.
Arada bir kabızlık yaygın olsa da, bazı kişiler günlük aktivitelerini etkileyen kronik kabızlık yaşayabilirler. Kronik kabızlık ayrıca insanların dışkı yaparken aşırı güç sarf etmelerine neden olabilir.
Kronik kabızlık tedavisi kısmen altta yatan nedene bağlıdır. Ancak bazı durumlarda, neden asla bulunamayabilir.
Kronik kabızlık belirtileri
Kronik kabızlığın belirtileri ve işaretleri şunları içerir:
- Haftada üçten az dışkı geçişi
- Kırmızı veya sert dışkı yapma
- Dışkı yaparken zorlanma
- Dışkı yapmanızı engelleyen rektumda bir blokaj varmış gibi hissetme
- Dışkıyı rektumdan tamamen boşaltamadığınızı hissetme
- Rektumu boşaltmak için yardım gereksinimi, örneğin, karnınıza bastırmak için ellerinizi kullanma ve rektumdan dışkıyı çıkarmak için bir parmak kullanma
Eğer son üç ay içinde bu belirtilerden alttan en az iki tanesini yaşadıysanız kabızlığınız kronik kabul edilebilir.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Anlamsız ve sürekli değişen dışkılama alışkanlıkları yaşıyorsanız doktorunuzla randevu almanız gerekir.
Kabızlığa ne sebep olur?
Kabızlık en sık atık veya dışkının sindirim sisteminden yavaş geçmesi veya rektumdan etkili bir şekilde atılamaması durumunda meydana gelir. Bu durum dışkının sert ve kuru hale gelmesine yol açabilir. Kronik kabızlığın birçok olası nedeni vardır.
Bağırsak veya rektumda tıkanıklıklar
Bağırsaklar veya rektumda meydana gelen tıkanıklıklar, dışkı hareketini yavaşlatabilir veya durdurabilir. Nedenler şunları içerir:
- Anüs etrafındaki ciltteki küçük yaralar (anal fissür)
- Bağırsaklarda bir tıkanıklık (bağırsak obstrüksiyonu)
- Kalın bağırsak kanseri
- Kalın bağırsağın daralması (bağırsak darlığı)
- Kalın bağırsak üzerine baskı yapan diğer karın kanserleri
- Rektum kanseri
- Vajinanın arka duvarı üzerinden rektum çıkıntısı (rektosel)
Bağırsak ve rektum çevresindeki sinirlerle ilgili problemler
Nörolojik problemler, kalın bağırsak ve rektumdaki kasların kasılmasına neden olan sinirleri etkileyebilir. Nedenler şunlardır:
- Vücut fonksiyonlarını kontrol eden sinirlerde hasar (otonom nöropati)
- Multipl skleroz
- Parkinson hastalığı
- Omurilik yaralanması
- İnme
Boşaltımla ilgili kaslarda zorluk
Dışkı yapma ile ilgili pelvik kaslarla ilgili problemler kronik kabızlığa neden olabilir. Bu problemler şunları içerebilir:
- Dışkı yapabilmek için pelvik kasları gevşetememe (anismus)
- Pelvik kasların gevşeme ve kasılma koordinasyonunu doğru yapamaması (disinergi)
- Zayıflamış pelvik kaslar
Vücuttaki hormonları etkileyen durumlar
Hormonlar vücudumuzdaki sıvıları dengelemede yardımcı olur. Hormon dengesini bozacak hastalık ve durumlar kabızlığa yol açabilir; bu durumlar arasında şunlar yer alır:
- Diabetes mellitus (şeker hastalığı)
- Aşırı aktif paratiroid bezi (hiperparatiroidizm)
- Hamilelik
- Yetersiz tiroid (hipotiroidizm)
Risk faktörleri
Kronik kabızlık riskinizi artıran faktörler şunlar olabilir:
- Yaşlı olmak
- Kadın olmak
- Susuz kalmak
- Az veya hiç fiziksel aktivite yapmamak
- Bazı ilaçları almak; bunlar arasında sedatifler, opioid ağrı kesiciler, bazı antidepresanlar veya kan basıncını düşüren ilaçlar yer alır
- Depresyon veya yeme bozukluğu gibi bir ruh sağlığı durumu yaşamak
Kronik kabızlığın komplikasyonları
Kronik kabızlığın komplikasyonları şunları içerir:
- Anüsünüzde şişen damarlar (hemoroid). Dışkı yapmak için zorlanmak, anüs bileşenlerinde şişmeye neden olabilir.
- Anüsünüzde yırtık (anal fissür). Büyük veya sert bir dışkı anal bölgede küçük yırtıklara neden olabilir.
- Atılamayan dışkı (fekal impaksiyon). Kronik kabızlık, bağırsaklarınızda sıkışan sertleşmiş dışkının birikmesine neden olabilir.
- Anüsün dışarı doğru sarkması (rektal prolapsus). Dışkı yapmak için zorlanmak rektumun küçük bir kısmının anüsten sarkmasına neden olabilir.
Kronik kabızlığın önlenmesi
Aşağıdaki eylemler kronik kabızlık gelişimini önlemeye yardımcı olabilir.
- Diyetinize bol miktarda lif içeren yiyecekler ekleyin; örneğin, fasulye, sebzeler, meyveler, tam tahıllı gevrekler ve kepek.
- Düşük lif içeren, işlenmiş gıdalar, süt ve et ürünleri gibi yiyecekleri azaltın.
- Bol miktarda sıvı tüketin.
- Mümkün olduğunca fiziksel olarak aktif kalın ve düzenli egzersiz yapmaya çalışın.
- Stresi yönetmeye çalışın.
- Dışkı geçirme isteğini görmezden gelmeyin.
- Özellikle yemeklerden sonra düzenli dışkı yapma programı oluşturmaya çalışın.
Tanı
Doktorlar, kronik kabızlığı teşhis etmek ve nedenini bulmaya çalışmak için genel bir fizik muayene ve dijital rektal muayenenin yanı sıra aşağıdaki testleri ve prosedürleri kullanır:
- Kan testleri. Doktorunuz, düşük tiroid (hipotiroidizm) veya yüksek kalsiyum seviyeleri gibi sistemik bir durumu araştıracaktır.
- Röntgen. Röntgen, doktorunuzun bağırsaklarınızda tıkanıklık olup olmadığını belirlemesine ve kalın bağırsakta dışkı olup olmadığını kontrol etmesine yardımcı olabilir.
- Rektum ve alt bağırsak kısmının muayenesi (sigmoidoskopi). Bu işlemde, doktor anüsünüze ışıklı, esnek bir tüp sokarak rektumunuzu ve kalın bağırsağınızın alt kısmını inceler.
- Rektum ve tüm kalın bağırsak muayenesi (kolonoskopi). Bu tanı prosedürü, doktorunuzun kalın bağırsağın tamamını esnek, kamera donanımlı bir tüple incelemesine olanak tanır.
- Anal sfinkter kas fonksiyonunun değerlendirilmesi (anorektal manometri). Bu işlemde, doktor anüsünüze ve rektumunuza ince, esnek bir tüp sokar ve tüpün ucundaki küçük bir balonu şişirir. Cihaz daha sonra sfinkter kasının içinden geri çekilir. Bu prosedür, dışkı yaparken kullanılan kasların koordinasyonunu ölçmeye ulaşır.
- Anal sfinkter kaslarının hızını değerlendirme (balon dışkı verme testi). Genellikle anorektal manometri ile birlikte kullanılan bu test, rektumda suyla doldurulmuş bir balonu dışarı itmeye çalıştığınızda geçen süreyi ölçer.
- Yemeklerin kalın bağırsaktan ne kadar iyi geçtiğinin değerlendirilmesi (kolonik transit çalışması). Bu işlemde, bir radyopaque işaretçi veya kablosuz kayıt cihazı içeren bir kapsül yutmanız istenebilir. Kapsülün kalın bağırsak boyunca geçişi 24 ila 48 saat boyunca kaydedilecektir; röntgenlerde görünür olacaktır. Bazı durumlarda, radyokarbon aktivasyonu yapılmış gıdalar yiyebilir ve özel bir kamera ilerlemesini kaydedebilir (scintigrafi). Doktorunuz bağırsak kası işlevinde bozukluk belirtilerine ve yemeklerin kalın bağırsaktaki hareketine bakacaktır.
- Dışkı yaparken rektumun röntgeni (defekografi). Bu işlem esnasında doktorunuz rektumunuza baryumdan oluşan yumuşak bir macun sokar. Daha sonra baryum macununu dışkı gibi atarsınız. Baryum röntgenlerde görünür ve prolapsus veya kas fonksiyonu ve koordinasyonundaki sorunları açığa çıkarabilir.
- Baryum defekografisi sırasında MRI. Bu işlemde, baryum defekografisindeki gibi doktor, rektumunuza kontrast jeli sokar. Daha sonra jeli dışarı atarsınız. MRI tarayıcısı, dışkılama kaslarını görselleştirmek ve değerlendirmek için kullanılabilir. Bu test ayrıca kabızlığa neden olabilecek rektosel veya rektal prolapsus gibi sorunları tanımlayabilir.
Kronik kabızlığın tedavisi
Kronik kabızlık tedavisi genellikle dışkının bağırsaklarınızdan geçiş hızını artırmayı amaçlayan diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri ile başlar. Bu değişiklikler işe yaramazsa, doktorunuz ilaç veya cerrahi müdahale önerebilir.
Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri
Doktorunuz kabızlığınızı hafifletmek için aşağıdaki değişiklikleri önerir:
- Lif alımınızı artırın. Diyetinize lif eklemek, dışkınızın ağırlığını artırır ve bağırsaklarınızdan daha hızlı geçmesini sağlar. Her gün daha fazla taze meyve ve sebze yemeye yavaş yavaş başlayın. Tam tahıllı ekmek ve gevrekler seçin. Doktorunuz günlük tüketeceğiniz belirli bir gram lif miktarı önerebilir. Genel olarak, diyetinizdeki her 1.000 kalori için 14 gram lif sağlamaya çalışın.
Lif miktarındaki ani artış şişkinlik ve gaz yapabilir, bu yüzden yavaş başlayın ve birkaç hafta içinde hedefinize ulaşmaya çalışın.
- Haftanın çoğu günü egzersiz yapın. Fiziksel aktivite, bağırsaklarınızdaki kas hareketini artırır. Haftanın çoğu günü egzersiz yapmaya çalışın. Eğer şu anda egzersiz yapmıyorsanız, nasıl başlayabileceğinizi öğrenmek için doktorunuzla konuşun.
- Dışkılama isteğini görmezden gelmeyin. Tuvalette zamanınızı ayırın, dışkı yapmanız için yeterince zaman tanıyın ve dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçınarak bekleyin.
Laksatifler
Birçok farklı laksatif türü bulunmaktadır. Her biri dışkı yapmayı kolaylaştırmak için biraz farklı bir şekilde çalışır. Aşağıdaki laksatifler reçetesiz olarak mevcuttur:
- Lif takviyeleri. Lif takviyeleri dışkınıza hacim ekler. Hacimce dışkılar daha yumuşak ve geçişi daha kolaydır. Lif takviyeleri arasında psyllium (Metamucil, Konsyl), kalsiyum polikarbofil (FiberCon, Equalactin) ve metilselüloz (Citrucel) yer alır.
- Uyarıcılar. Uyarıcılar arasında bisakodil (Correctol, Dulcolax) ve sennosid (Senokot, Ex-Lax, Perdiem) bağırsaklarınızın kasılmasına neden olur.
- Osmostikler. Osmotik laksatifler bağırsaklardan sıvı salgısını artırarak dışkının kalın bağırsakta hareket etmesine yardımcı olurlar. Örneğin ağız yoluyla alınan magnezyum hidroksit (Phillips’ Sütü, Dulcolax Sütü), magnezyum sitrat, laktoz (Cholac, Constilac), polietilen glikol (Miralax, Glycolax).
- Yağlayıcılar. Mineral yağ gibi yağlayıcılar, dışkının kalın bağırsaktan daha kolay geçmesine olanak tanır.
- Dışkı yumuşatıcıları. Dışkıyı yumuşatıcılar, docusate sodyum (Colace) ve docusate kalsiyum (Surfak) bağırsaklardan su çekerek dışkıyı nemlendirir.
- Lavman ve suppozituvarlar. Sabunlu veya sabunsuz su lavmanları, dışkıyı yumuşatmak ve bağırsak hareketi sağlamak için yardımcı olabilir. Gliserin veya bisakodil suppozituvarları da dışkının vücuttan atılmasına yardımcı olmak için yağlama ve uyarma sağlar.
Diğer ilaçlar
Eğer reçetesiz ilaçlar kronik kabızlığınıza yardımcı olmuyorsa, doktorunuz özellikle irritabl bağırsak sendromu yaşamaktaysanız reçeteli ilaçlar önerebilir.
- Bağırsaklarınıza su çeken ilaçlar. Kronik kabızlık tedavisi için birçok reçeteli ilaç mevcuttur. Lubiproston (Amitiza), linaklotid (Linzess) ve plekanatid (Trulance) bağırsaklarınıza su çekerek dışkının hareketini hızlandırır.
- Serotonin 5-hidroksitriptamin 4 reseptörleri. Prukaloprid (Motegrity) dışkının kalın bağırsaktan geçmesine yardımcı olur.
- Periferik etkili mu-opioid reseptör antagonisti (PAMORAs). Opioid ağrı kesiciler tarafından kaynaklanan kabızlık varsa, PAMORAs böylece naloksegol (Movantik) ve metilnaltrekson (Relistor) opioitlerin bağırsaklar üzerindeki etkisini tersine çevirir ve bağırsak hareketini devam ettirir.
Pelvik kaslarınızı eğitmek
Biyofeedback eğitimi, bir terapistle çalışmayı içerir. Bu terapist, pelvik kaslarınızı gevşetmeyi ve sıkıştırmayı öğrenmenize yardımcı olmak için cihazlar kullanır. Dışkı yapma sırasında pelvik taban kaslarınızı uygun zamanda gevşetmek, dışkıyı daha hızlı geçirmeye yardımcı olabilir.
Biyofeedback seansı sırasında, kas gerilimini ölçmek için özel bir tüp (kateter) rektumunuza yerleştirilir. Terapist, pelvik kaslarınızı dönüşümlü olarak gevşetip sıkıştırmayı içeren egzersizler yapmanıza yönlendirilir. Bir makine kas geriliminizi ölçer ve kaslarınızı gevşettiğinizi anlamanıza yardımcı olmak için ses veya ışık deneyimi kullanabilir.
Cerrahi
Eğer diğer tedavileri denedikten sonra başka seçenekler yoksa ve kronik kabızlığınız bir tıkanıklık, rektosel veya darlık nedeniyse, cerrahi bir seçenek olabilir.
Diğer tedavilerle sonuç alamayan ve kalın bağırsakta dışkının anormal derecede yavaş hareket ettiği durumlarda, bağırsak bölümünün cerrahi olarak çıkarılması bir seçenek olabilir. Tüm kalın bağırsak çıkarılması ise nadiren gereklidir.
