Acut Lenfoblastik Lösemi Nedir?
Acut lenfoblastik lösemi, kan ve kemik iliği kanserinin bir türüdür. Kemik iliği, kan hücrelerinin üretildiği kemiklerin içindeki süngerimsi dokudur.
Acut lenfoblastik lösemideki “akut” kelimesi, hastalığın hızlı bir şekilde ilerlemesinden ve olgun hücreler yerine olgunlaşmamış kan hücreleri üretmesinden kaynaklanmaktadır. “Lenfoblastik” kelimesi, bu hastalığın etkilediği lenfosit adı verilen beyaz kan hücrelerine atıfta bulunur. Acut lenfoblastik lösemi, akut lenfositik lösemi olarak da bilinir.
Acut lenfoblastik lösemi, çocuklarda en yaygın kanser türüdür ve tedavi sonuçları iyileşme için iyi bir şansa sahiptir. Acut lenfoblastik lösemi ayrıca yetişkinlerde de ortaya çıkabilir, ancak iyileşme şansı büyük ölçüde azalır.
Acut Lenfoblastik Lösemi Belirtileri
Acut lenfoblastik löseminin belirtileri ve işaretleri şunları içerebilir:
- Diş etlerinden kanama
- Kemik ağrısı
- ATEŞ
- Sık enfeksiyonlar
- Sık veya şiddetli burun kanamaları
- Boyun, koltuk altları, karın veya kasık etrafında şişmiş lenf düğümlerine bağlı kitleler
- Soluk cilt
- Nefes darlığı
- Zayıflık, yorgunluk veya genel enerji azlığı
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Biraz endişe verici kalıcı belirtiler ve işaretler fark ederseniz, bir doktorla randevu almanız gerekir.
Acut lenfoblastik löseminin birçok belirtisi, grip belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Ancak, grip belirtileri zamanla iyileşir. Eğer belirtiler beklenildiği gibi iyileşmiyorsa, doktorunuzla bir randevu alınız.
Acut Lenfoblastik Löseminin Nedenleri
Acut lenfoblastik lösemi, bir kemik iliği hücresinin genetik materyalinde (DNA’sında) değişiklikler (mutasyonlar) gelişmesi durumunda ortaya çıkar. Bir hücrenin DNA’sı, o hücrenin ne yapması gerektiğini söyleyen talimatları içerir. Normalde, DNA hücreye belirli bir hızda büyümesini ve belirli bir zamanda ölmesini söyler. Acut lenfoblastik lösemide, mutasyonlar kemik iliği hücresine büyümeye ve bölünmeye devam etmesini söyler.
Bu süreç gerçekleştiğinde, kan hücresi üretimi kontrol dışı hale gelir. Kemik iliği, lösemik beyaz kan hücreleri olarak adlandırılan olgunlaşmamış hücreler (lenfoblastlar) üretir. Bu anormal hücreler düzgün bir şekilde işlev göremezler ve sağlıklı hücrelerin yerini alabilirler.
Araştırmacılar, acute lenfoblastik lösemiye yol açabilecek DNA mutasyonlarının kesin nedenlerini bilmiyorlar.
Risk Faktörleri
Acut lenfoblastik lösemi riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
- Önceki kanser tedavisi. Belirli türde kemoterapi ve radyasyon tedavisi görmüş çocuklar ve yetişkinlerin, acut lenfoblastik lösemi geliştirme riski artabilir.
- Radyasyona maruz kalma. Nükleer santral kazası gibi çok yüksek radyasyona maruz kalmış insanlar, acut lenfoblastik lösemi geliştirme riski taşımaktadır.
- Genetik bozukluklar. Down sendromu gibi belirli genetik bozukluklar, acut lenfoblastik lösemi ile ilişkili yüksek risk taşır.
Acut Lenfoblastik Lösemi Tanısı
Acut lenfoblastik lösemi tanısında kullanılan testler ve prosedürler şunlardır:
- Kan testleri. Kan testleri, çok fazla veya çok az beyaz kan hücresi, yetersiz kırmızı kan hücresi ve yeterli platelet olmadığını ortaya çıkarabilir. Kan testi ayrıca, genellikle kemik iliğinde bulunan blast hücrelerinin varlığını da gösterebilir.
- Kemik iliği testi. Kemik iliği aspirasyonu ve biyopsisi sırasında, kalçadan veya göğüs kemiğinden bir kemik iliği örneği almak için bir iğne kullanılır. Örnek, lösemi hücrelerini aramak için bir laboratuvara gönderilir. Laboratuvardaki doktorlar, kan hücrelerini boyutları, şekilleri ve diğer genetik veya moleküler özelliklerine göre belirli tiplere sınıflandırırlar. Ayrıca, kanser hücrelerindeki belirli değişiklikleri ararlar ve lösemi hücrelerinin B lenfositleri veya T lenfositlerinden mi ortaya çıktığını belirlerler. Bu bilgi, doktorunuzun bir tedavi planı geliştirmesine yardımcı olur.
- Görüntüleme testleri. Radyografi, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya ultrason taraması gibi görüntüleme testleri, kanserin beyin ve omurilik veya vücudun diğer kısımlarına yayılıp yayılmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.
- Omurilik sıvısı testi. Belirli bir omurilik sıvısı örneğini toplamak için bir bel boşluğu testi (lomber punktür) kullanılabilir — beyin ve omuriliği çevreleyen sıvıdır. Örnek, kanser hücrelerinin omurilik sıvısına yayılıp yayılmadığını görmek için test edilir.
Prognozunuzun Belirlenmesi
Doktorunuz, bu testler ve prosedürlerden elde edilen bilgileri kullanarak prognozunuzu belirleyecek ve tedavi seçeneklerinizi seçecektir. Diğer kanser türleri, kanserin ne kadar yayıldığını belirtmek için sayısal evreler kullanırken, acut lenfoblastik löseminin evreleri yoktur.
Bunun yerine, durumunuzun ciddiyeti şunlar tarafından belirlenir:
- Yer alan lenfosit türü — B hücreleri veya T hücreleri
- Lösemi hücrelerinizde mevcut olan spesifik genetik değişiklikler
- Yaşınız
- Bir kan örneğinde tespit edilen beyaz kan hücrelerinin sayısı gibi laboratuvar testlerinden elde edilen sonuçlar
Acut Lenfoblastik Lösemi Tedavisi
Genel olarak, acut lenfoblastik lösemi tedavisi ayrı aşamalara sahiptir:
- İndüksiyon tedavisi. Tedavinin ilk aşamasının amacı, kan ve kemik iliğindeki çoğu lösemi hücresini yok etmek ve normal kan hücreleri üretimini restore etmektir.
- Konsolidasyon tedavisi. Remisyon sonrası tedavi olarak da adlandırılan bu tedavi aşaması, vücuttaki kalan lösemiyi ortadan kaldırmayı hedefler.
- Bakım tedavisi. Tedavinin üçüncü aşaması, lösemi hücrelerinin yeniden büyümesini önler. Bu aşamada kullanılan tedaviler genellikle çok daha düşük dozlarda uzun bir süre boyunca, genellikle yıllar boyunca, uygulanır.
- Omurilik için önleyici tedavi. Her tedavi aşamasında, acut lenfoblastik lösemi olan bireylere merkezi sinir sisteminde bulunan lösemi hücrelerini yok etmek için ek tedavi verilebilir. Bu tür bir tedavide, kemoterapi ilaçları sıklıkla omuriliği kaplayan sıvıya doğrudan enjekte edilir.
Durumunuza bağlı olarak, acut lenfoblastik lösemi tedavi aşamaları iki ila üç yıl sürebilir.
Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:
- Kemoterapi. Kanser hücrelerini yok etmek için ilaçlar kullanan kemoterapi, genellikle çocuklar ve yetişkinler için acut lenfoblastik lösemi için indüksiyon tedavisi olarak kullanılır. Kemoterapi ilaçları ayrıca konsolidasyon ve bakım aşamalarında da kullanılabilir.
- Hedefe dayalı tedavi. Hedefe yönelik ilaç tedavileri, kanser hücrelerinde mevcut olan belirli anormalliklere odaklanır. Bu anormallikleri engelleyerek, hedefe yönelik ilaç tedavileri kanser hücrelerinin ölmesine neden olabilir. Lösemi hücrelerinizin, hedefe yönelik tedavinin sizin için yardımcı olup olmadığını görmek için test edilecektir. Hedefe yönelik tedavi, indüksiyon tedavisi, konsolidasyon tedavisi veya bakım tedavisi için tek başına veya kemoterapi ile kombinasyon halinde kullanılabilir.
- Radyasyon tedavisi. Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerini öldürmek için X-ışınları veya protonlar gibi yüksek güçlü ışınlar kullanır. Kanser hücreleri merkezi sinir sistemine yayıldıysa, doktorunuz radyasyon tedavisi önerebilir.
- Kemik iliği nakli. Kemik iliği nakli, aynı zamanda kök hücre nakli olarak bilinir, konsolidasyon tedavisi olarak veya nüks durumunda kullanılabilir. Bu prosedür, lösemi olan birine, sağlıklı bir kişiden alınan lösemi-öncesi iliği, lösemik iliğin yerine koyarak sağlıklı bir kemik iliği yeniden kurmasını sağlar. Kemik iliği nakli, lösemi üreten kemik iliğini yok etmek için yüksek dozlarda kemoterapi veya radyasyon ile başlar. Daha sonra, uyumlu bir donörden (allojenik nakil) kemik iliği ile değiştirilir.
- Lösemi ile savaşmak için bağışıklık hücrelerini mühendislik. Chimerik antijen reseptörü (CAR)-T hücre tedavisi adlı özel bir tedavi, vücudunuzun mikroplarla savaşan T hücrelerini alır, kanserle savaşmak için mühendislik yapar ve geri vücudunuza enjekte eder. (CAR)-T hücre tedavisi, çocuklar ve genç yetişkinler için bir seçenek olabilir. Konsolidasyon tedavisi veya nüks tedavisi için kullanılabilir.
- Kliniğe deneyler. Klinik deneyler, yeni kanser tedavilerini ve mevcut tedavilerin yeni kullanım yollarını test etmek için yapılan deneylerdir. Klinik deneyler, sizin veya çocuğunuzun en son kanser tedavisini deneme şansı sunar, ancak tedavinin yararları ve riskleri belirsiz olabilir. Klinik deneylerin faydalarını ve risklerini doktorunuzla görüşünüz.
Yaşlılar için Tedavi
65 yaşından büyük yaşlılar, tedavilerden daha fazla komplikasyon yaşama eğilimindedir. Ve yaşlılar, genellikle acut lenfoblastik lösemi için tedavi edilen çocuklara göre daha kötü bir prognoza sahiptir.
Seçeneklerinizi doktorunuzla görüşün. Genel sağlığınıza ve hedeflerinize bağlı olarak, löseminiz için tedavi görmeye karar verebilirsiniz.
Bazı insanlar kanser tedavisini reddetmeyi tercih edebilir, bunun yerine kalan zamanlarını en iyi şekilde değerlendirmelerine yardımcı olacak semptomlarını iyileştiren tedavilere odaklanabilir.
Alternatif Tedaviler
Acut lenfoblastik lösemiyi tedavi edecek alternatif tedavi yöntemleri kanıtlanmamıştır. Ancak bazı alternatif terapiler, kanser tedavisinin yan etkilerini hafifletmeye yardımcı olabilir ve sizi veya çocuğunuzu daha rahat hale getirebilir. Alternatif tedavi seçeneklerinizi doktorunuzla tartışın, çünkü bazı alternatif tedaviler kemoterapi gibi kanser tedavileriyle etkileşime girebilir.
Belirtileri hafifletebilecek alternatif tedaviler şunlardır:
- Akupunktur
- Egzersiz
- Masaj
- Meditasyon
- Yoga ve tai-chi gibi rahatlama aktiviteleri
