Tifo ateşi, Salmonella typhi bakterisi nedeniyle oluşmaktadır. Gelişmiş ülkelerde tifo nadir görülen bir hastalıktır. Ancak, gelişmekte olan ülkelerde, özellikle çocuklar için hala ciddi bir sağlık tehdididir.
Kontamine olmuş gıdalar ve su ya da enfekte bir kişiyle yakın temas tifo ateşine neden olur. Belirtiler genellikle şunları içerir:
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
- Karın ağrısı
- Sindirim bozukluğu ya da ishal
Tifo ateşi olan birçok kişi, antibiyotik tedavisinin başlamasından birkaç gün sonra kendilerini daha iyi hissetmeye başlar; ancak bunların küçük bir kısmı komplikasyonlar nedeniyle hayatını kaybedebilir. Tifo ateşine karşı aşılar yalnızca kısmen etkilidir. Aşılara genellikle bu hastalığa maruz kalacak olanlar ya da tifo ateşinin yaygın olduğu bölgelere seyahat edenler için başvurulur.
Tifo Belirtileri
Tifo ateşi belirtileri genellikle aşamalı olarak gelişir. Belirtiler çoğunlukla hastalığa maruz kaldıktan bir ila üç hafta sonra ortaya çıkar.
Erken Aşama
Belirtiler şunları içerir:
- Düşük sıcaklıkla başlayan ve her gün artarak 104.9 derece F (40.5 derece C) kadar yükselebilen ateş
- Baş ağrısı
- Zayıflık ve yorgunluk
- Kas ağrıları
- Terleme
- Kuru öksürük
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Karın ağrısı
- İshal ya da kabızlık
- Döküntü
- Son derece şişkin karın
İlerleyen Aşama
Tedavi edilmezse:
- Delirye girebilirsiniz
- Gözleriniz yarı kapalı ve yorgun bir şekilde hareketsiz yatabilirsiniz; işte bu tifo halidir.
Hayati tehlike oluşturan komplikasyonlar bu aşamada sıklıkla gelişir.
Bazı kişilerde belirtiler ateşin düştükten sonra iki hafta kadar geri dönebilir.
Tifo Nedenleri
Tifo ateşi, Salmonella typhi adı verilen tehlikeli bakteriler tarafından kaynaklanmaktadır. Salmonella typhi, başka ciddi bir bağırsak enfeksiyonu olan salmonelloza neden olan bakterilerle ilişkilidir, ancak aynı değildir.
Bu hastalık, Salmonella typhi bakterisi dışkı ya da kan örneğinde bulunduğunda doğrulanır.
Dışkı-oral bulaşma yolu
Tifo bakterileri, enfekte kişiden diğerlerine dışkı-oral yol ile yayılabilir.
Bu, Salmonella typhi’nin enfekte kişilerin dışkısında ya da idrarında bulunduğu anlamına gelir. Eğer tifo ateşi olan ve tuvaleti kullandıktan sonra dikkatlice yıkanmayan birinin hazırladığı yiyecekleri yerseniz, enfekte olabilirsiniz.
Gelişmekte olan ülkelerde, tifo ateşinin yaygın olduğu yerlerde, çoğu insan kirli su içerek enfekte olur. Bu bakteriler ayrıca kontamine gıdalar yoluyla ve enfekte biriyle doğrudan temas yoluyla da yayılabilir.
Tifo bakterisi taşıyan insanlar
Antibiyotik tedavisinden sonra, tifo ateşinden kurtulan küçük bir grup insan bakterileri taşımaya devam eder. Kronik taşıyıcılar olarak bilinen bu kişiler, artık hastalığın belirtilerini göstermemektedir. Ancak, bu kişiler hala dışkılarında bakterileri saçar ve başkalarına bulaştırma yeteneğine sahiptir.
Tifo, dünya çapında ciddi bir tehdittir ve her yıl 27 milyondan fazla insanı etkilemektedir. Hindistan, Güneydoğu Asya, Afrika, Güney Amerika ve birçok başka bölgede tifo yaygındır.
Dünya genelinde çocuklar bu hastalığı kapma açısından en büyük riski taşır, ancak genellikle yetişkinlere göre daha hafif belirtiler gösterirler.
Tifo Komplikasyonları
Bağırsak kanaması veya bağırsakta delikler
Bağırsak kanaması veya bağırsakta delikler, tifo ateşinin en ciddi komplikasyonlarıdır. Bu komplikasyon genellikle hastalığın üçüncü haftasında gelişir. Bu durumda, ince bağırsak veya kalın bağırsak bir delik geliştirir. Bağırsaktan maddeler mideye sızar ve şiddetli mide ağrısı, bulantı, kusma ve kan dolaşımı enfeksiyonuna neden olabilir. Bu hayati tehlike oluşturan komplikasyon derhal tıbbi müdahale gerektirir.
Diğer, daha az yaygın komplikasyonlar
Diğer olası komplikasyonlar şunlardır:
- Kalp kası iltihabı
- Kalp zarı ve kapakçıklarının iltihabı (endokardit)
- Böbrek damarlarının enfeksiyonu (micoz anevrizması)
- Pnömoni
- Pankreas iltihabı
- Böbrek veya mesane enfeksiyonları
- Beyin ve omuriliği çevreleyen zarların ve sıvının enfeksiyonu ve iltihabı (menenjit)
- Deliryum, halüsinasyonlar ve paranoya gibi ruhsal problemler
Hızlı bir tedavi ile sanayileşmiş ülkelerdeki neredeyse tüm insanlar tifo ateşinden iyileşmektedir. Tedavi edilmezse, bazı insanlar hastalığın komplikasyonlarından kurtulamayabilir.
Tifo Tedavisi
Doktorunuz, muhtemel tifo ateşini belirtileriniz ve tıbbi ve seyahat geçmişinize dayanarak düşünebilir. Tanı genellikle kanınızdaki veya diğer vücut sıvılarındaki, ya da dokunuzdaki Salmonella typhi’nin tespit edilmesiyle doğrulanır.
Antibiyotik tedavisi, tifo için tek etkili tedavi yöntemidir.
Yaygın olarak reçete edilen antibiyotikler
Yaygın olarak reçete edilen antibiyotikler şunlardır:
- Ciprofloxacin (Cipro). Doktorlar genellikle bu ilacı hamile olmayan yetişkinler için reçete etmektedir. Ofloxacin adlı benzer bir ilaç da kullanılabilir. Ne yazık ki, birçok Salmonella typhi bakterisi artık bu tür antibiyotiklere karşı duyarsız hale gelmiştir, özellikle Güneydoğu Asya’da edinilen suşlar.
- Azithromycin (Zithromax). Bu ilaç, bir kişi ciprofloxacin almayı başaramıyorsa veya bakteriler ciprofloxacine dirençliyse kullanılabilir.
- Ceftriaxone. Bu enjeksiyonluk antibiyotik, daha karmaşık veya ciddi enfeksiyonlar için bir alternatif olup ciprofloxacin kullanamayan, örneğin çocuklar gibi kişiler için kullanılmaktadır.
Bu ilaçlar yan etkilere neden olabilir ve uzun süreli kullanım, antibiyotik dirençli bakterilerin gelişmesine yol açabilir.
Antibiyotik direnci sorunları
Geçmişte tercih edilen ilaç kloramfenikoldu. Doktorlar artık yan etkiler, iyileşme döneminden sonra yüksek sağlık bozulma oranı (nüks) ve yaygın bakteriyel direnç nedeniyle onu yaygın olarak kullanmamaktadır.
Aslında, antibiyotik direncine sahip bakteriler özellikle gelişmekte olan ülkelerde giderek daha yaygın hale gelmektedir. Son yıllarda, Salmonella typhi’nin trimetoprim-sülfametoksazol, ampisitlin ve ciprofloxacine karşı da dirençli olduğu kanıtlanmıştır.
Diğer tedavi yöntemleri
Diğer tedavi yöntemleri şunlardır:
- Sıvı alımı. Bu, uzun süreli ateş ve ishalin neden olduğu dehidratasyonu önlemeye yardımcı olur. Eğer ciddi şekilde dehidrate olduysanız, damar yoluyla (intravenöz) sıvı almanız gerekebilir.
- Cerrahi. Eğer bağırsaklarınız yırtılırsa, bağırsaklarınızdaki deliği onarmak için cerrahi müdahale gerekebilir.
