Bu makalede, gliyom tanı ve tedavi süreci hakkında bilgi alacaksınız. Gliyom, beynin veya omurganın glial hücrelerinde başlayan bir tümör türüdür. Gliyomlar, tüm beyin tümörlerinin ve merkezi sinir sistemi tümörlerinin yaklaşık %30’unu, kötü huylu beyin tümörlerinin ise %80’ini oluşturur.
Gloma tanısı
Eğer doktorunuzda bir beyin tümörünüz olabileceğinden şüpheleniyorsa, beyin ve sinir sistemi bozukluklarını tedavi etmekte uzmanlaşmış bir uzmana (nörolog) yönlendirilebilirsiniz. Doktorunuz, aşağıdaki gibi bir dizi test ve prosedürü önerebilir:
- Nörolojik muayene. Nörolojik muayene sırasında, doktorunuz görüşünüzü, işitmenizi, dengeyi, koordinasyonu, gücü ve refleksleri kontrol edebilir. Bu alanların birinde veya birkaçında yaşanan sorunlar, beyin tümöründen etkilenen alanlar hakkında ipuçları verebilir.
- Görüntüleme testleri. Beyin tümörlerini tanımlamak için genellikle manyetik rezonans görüntüleme (MRI) kullanılır. Bazı durumlarda, MRI çalışmanız sırasında kolunuzdaki bir damara bir boya (kontrast maddesi) enjekte edilebilir, bu da beyin dokusundaki farklılıkları göstermeye yardımcı olur. Fonksiyonel MRI, perfüzyon MRI ve manyetik rezonans spektroskopisi gibi özel MRI tarama bileşenleri, doktorunuzun tümörü değerlendirmesine ve tedavi planlamasına yardımcı olabilir.
Diğer görüntüleme testleri bilgisayarla tomografi (BT) taraması ve pozitron emisyon tomografisi (PET) içerebilir.
- Vücudun diğer bölgelerinde kanser bulmak için testler. Doktorunuz, vücudun diğer bölgelerinden yayılmış olabilecek diğer beyin tümörü türlerini elemek için, kanserin nereden kaynaklandığını belirlemek amacıyla test ve prosedürler önerebilir. Gliyomlar beynin içinde oluşur ve başka bir yerden yayılma (metastaz) sonucu oluşmaz.
- Anormal dokunun örneğini toplama ve test etme (biyopsi). Gliyomun yerleşim yerine bağlı olarak, biyopsi tediri öncesinde veya beyin tümörünü çıkarmak amacıyla yapılan bir operasyonun bir parçası olarak iğne ile gerçekleştirilebilir. Erişilmesi zor veya çok hassas beyin bölgelerinde gliyomlar için stereotaktik iğne biyopsisi yapılabilir. Stereotaktik iğne biyopsisinde, beyin cerrahınız kafatasınıza küçük bir delik açar. Delikten ince bir iğne sokulur. Dokunun çıkarılması, genellikle BT veya MRI taraması ile yönlendirilen iğne aracılığıyla yapılır.
Biyopsi örneği, kanserli veya iyi huylu olup olmadığını belirlemek için mikroskop altında analiz edilir.
Biyopsi, bir beyin tümörünü kesin olarak tanımlamanın ve tedavi kararlarını yönlendiren bir prognoz vermenin tek yoludur. Bu bilgilere dayanarak, kanser ve diğer doku anormalliklerini tanımlamada uzmanlaşmış bir doktor (patolog), beyin tümörünün derecesini veya evresini belirleyebilir.
Patolog, ayrıca biyopsi örneğinizin fiziksel görünümünü ve büyüme hızını da inceleyecektir (moleküler tanı). Doktorunuz patoloğun bulgularını size açıklayacaktır. Bu bilgiler, tedavi planınız hakkında karar verme süreçlerinizi yönlendirmeye yardımcı olur.
Glüyom tedavisi
Glüyom tedavisi, tümörün türüne, boyutuna, derecesine ve konumuna, ayrıca yaşınıza ve genel sağlığınıza bağlıdır.
Tümörü çıkarmaya yönelik eylemlerin yanı sıra, glüyom tedavisi, tümörünüzün semptomlarını azaltmak için ilaç kullanmayı da gerektirebilir.
Doktorunuz, şişliği azaltmak ve etkilenen beyin bölgelerine baskıyı hafifletmek için steroidler reçete edebilir. Nöbetleri kontrol etmek için anti-epileptik ilaçlar kullanılabilir.
Cerrahi
Çoğu gliyom türünü tedavi etmenin ilk adımı, mümkün olan en fazla tümörü çıkarmak için cerrahidir.
Bazı durumlarda, gliyomlar küçük olup çevresindeki sağlıklı beyin dokusundan kolayca ayrılabilir, bu da tam cerrahi çıkarımın mümkün olmasını sağlar. Diğer durumlarda, tümörler çevresindeki doku ile ayrılamayabilir veya beyin içindeki hassas alanlara yakın konumda bulunarak cerrahiyi riskli hale getirebilir. Bu gibi durumlarda doktorunuz, güvenli bir şekilde çıkarabileceği kadar tümörü alır.
Bir kısmının çıkarılması bile semptomlarınızı azaltmaya yardımcı olabilir.
Bazı durumlarda, nöropatologlar, cerrah tarafından çıkarılan doku örneklerini analiz edebilir ve sonuçları operasyon sırasında raporlayabilir. Bu bilgi, cerrahın ne kadar doku çıkaracağına karar vermesine yardımcı olur.
Tümörü çıkarmak için mümkün olan en fazla sağlıklı beyin dokusunu korumak amacıyla çeşitli cerrahi teknolojiler ve teknikler kullanılabilir; bunlar arasında bilgisayar destekli beyin cerrahisi, intraoperatif MRI, uyanık beyin cerrahisi ve lazerler bulunmaktadır. Örneğin, uyanık beyin cerrahisi sırasında, hasar görmemesi gereken beyin bölgesinin zarar görmediğinden emin olmak amacıyla bir görev yapmanız istenebilir.
Bir gliyomu çıkarmak için yapılan cerrahi işlemin enfeksiyon ve kanama gibi riskleri bulunmaktadır. Diğer riskler ise tümörün bulunduğu beyin bölgesine bağlı olabilir. Örneğin, gözlere bağlanan sinirlerin yanında bulunan bir tümör üzerindeki cerrahinin görme kaybı riski taşıyabileceği durumlar olabilir.
Radyoterapi
Radyoterapi genellikle gliyom tedavisinde, özellikle yüksek dereceli gliyomlarda cerrahiden sonra uygulanır. Radyoterapi, tümör hücrelerini öldürmek için X-ışınları veya protonlar gibi yüksek enerji ışınları kullanmaktadır. Glüyom için radyoterapi, vücudunuzun dışından (harici ışın tedavisi) gelir.
Glüyom tedavisinde şu anda birkaç tipi kullanılan ve üzerinde çalışılan harici ışın tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Sahip olduğunuz gliyom türü, derecesi ve diğer prognostik faktörler, alacağınız radyoterapinin zamanı ve türünü belirlemede dikkate alınır. Kanserin radyoterapisinde uzmanlaşmış bir doktor (radyasyon onkoloğu), diğer doktorlarınızla yakın çalışarak size en uygun radyasyon tedavisini planlar ve koordine eder.
Radyoterapi seçenekleri şunları içerir:
- Radyasyon tedavisinin beyin tümörünün tam konumuna ulaştırılması için bilgisayarları kullanmak. Teknikler arasında yoğunluk modüleli radyoterapi ve 3D konformal radyoterapi bulunmaktadır.
- X-ışınları yerine protonları – atomların pozitif parçalarını – kullanmak. Bu teknik, konformal proton ışın tedavisi olarak adlandırılır ve yalnızca proton ışınları tümöre ulaştığında radyasyon verir; bu da çevredeki dokulara X-ışınlarından daha az zarar vermektedir.
- Çoklu ışınlar kullanarak yüksek odaklı bir biçimde radyasyon tedavisi uygulamak. Bu teknik stereotaktik radyoterapi (radiosurgery) olarak adlandırılır fakat geleneksel anlamda cerrahi içermez. Her ışın özellikle güçlü değildir, ancak tüm ışınların bir noktada birleştiği – beyin tümörü – için yüksek dozda radyasyon verilir, böylece çok küçük bir alanda tümör hücrelerini öldürür.
Beyin tümörlerini tedavi etmek için radyasyon vermek üzere kullanılan çeşitli teknolojiler bulunmaktadır; bunlar arasında Gamma Knife veya lineer hızlandırıcı (LINAC) bulunmaktadır.
Radyoterapinin yan etkileri, aldığınız radyasyonun türüne ve dozuna bağlıdır. Radyoterapi sırasında veya hemen sonrasında yaygın yan etkiler arasında yorgunluk, baş ağrısı ve kafa derisi irritasyonu bulunur.
Kemoterapi
Kemoterapi, tümör hücrelerini öldürmek için ilaçlar kullanır. Kemoterapi ilaçları tablet formunda (ağızdan) veya intravenöz olarak (damar yoluyla) alınabilir.
Kemoterapi genellikle gliyomları tedavi etmek için radyoterapi ile birlikte kullanılır.
Glüyomları tedavi etmek için en sık kullanılan kemoterapi ilacı temozolomiddir (Temodar), bu ilaç hap olarak alınır.
Kemoterapinin yan etkileri, aldığınız ilaçların türüne ve dozuna bağlıdır. Yaygın yan etkiler arasında bulantı ve kusma, baş ağrısı, saç dökülmesi, ateş ve zayıflık bulunur. Bazı yan etkiler ilaçlarla kontrol altına alınabilir.
Hedefe yönelik ilaç tedavisi
Hedefe yönelik ilaç tedavileri, kanser hücrelerinde var olan belirli anormalliklere odaklanır. Bu anormallikleri engelleyerek, hedefe yönelik ilaç tedavileri kanser hücrelerinin ölmesine neden olabilir.
Beyin kanseri olarak bilinen glioblastoma türünü tedavi etmek için kullanılan bir hedefe yönelik ilaç tedavisi bevacizumab (Avastin) olarak adlandırılır. Damar yoluyla (intravenöz) verilen bu ilaç, yeni kan damarlarının oluşumunu engelleyerek tümöre kan tedariğini keser ve tümör hücrelerini öldürür.
Tedavi yenilikleri
Beyin kanseri araştırmaları, çok aktif bir çalışma alanıdır. Araştırmacılar, tümörlere ilaçların ulaştırılmasının yeni yollarını araştırmaktadır; bunlar arasında kemoterapinin veya hedefe yönelik ilaç tedavilerinin sürekli olarak, yavaş bir akışında bir pompa ile verilmesi yer almaktadır. Bu tür tedavi konveksiyon artıcı teslim (CED) olarak adlandırılmaktadır.
Başka bir tedavi türü, beyin hücrelerinin çoğalmasını durdurmaya yardımcı olabilen elektrik alanlarını beyne iletmek için tümör tedavi alanları teknolojisini (Optune) kullanır. Optune, giyilebilir, taşınabilir bir cihazdır ve yeni teşhis edilmiş glioblastomaları tedavi etmek için temozolomid ile birlikte kullanılır.
İmplante edilmiş, biyolojik olarak parçalanabilir wafer tedavisi (Gliadel), cerrahiden sonra kalan tümör dokusuna kemoterapi salan bir disk üzerine dayanır. Nanopartikül tedavisinde ise, normalden çok daha büyük bir yüzey alanına sahip olan parçacıklar, kemoterapinin doğrudan bir tümöre ulaşmasını sağlamak için kan-beyin bariyerini geçer.
Tedavi sonrası rehabilitasyon
Beyin tümörleri, motor becerileri, konuşma, görme ve düşünmeyi kontrol eden beyin bölgelerinde gelişebildiğinden, rehabilitasyon iyileşmenin gerekli bir parçası olabilir. Doktorunuz, size aşağıdaki gibi yardımlar sağlayabilecek hizmetlere yönlendirebilir:
- Fizik tedavi, kaybedilen motor becerilerinizi veya kas gücünüzü geri kazanmanıza yardımcı olabilir
- Mesleki terapi, beyin tümörü veya başka bir hastalıktan sonra normal günlük aktivitelerinize, işinize geri dönmenize yardımcı olabilir
- Konuşma terapisi, konuşma güçlükleri olan uzmanlarla, eğer konuşma zorluğunuz varsa yardımcı olabilir
- Okul çağı çocukları için ders verme, bu da çocukların beyin tümörü sonrası bellek ve düşünme değişiklikleriyle başa çıkmasına yardımcı olabilir
Alternatif terapiler
Tamamlayıcı ve alternatif beyin tümörü tedavi yöntemleri üzerine çok az araştırma yapılmıştır. Alternatif tedavi yöntemlerinin gliyomları iyileştirdiği kanıtlanmamıştır. Ancak, tamamlayıcı tedaviler, beyin tümörünüzle ve onun tedavisiyle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Seçenekleriniz hakkında doktorunuzla konuşun.
Sizi destekleyebilecek bazı tamamlayıcı tedavi yöntemleri şunlardır:
- Akupunktur
- Hipnoz
- Medyaasyon
- Müzik terapisi
- Rahatlma egzersizleri
