Genel bilgiler
Giardia enfeksiyonu, karın krampları, şişkinlik, bulantı ve sulu ishal atakları ile karakterize edilen bir bağırsak enfeksiyonudur. Giardia enfeksiyonu, dünya genelinde, özellikle hijyen koşullarının yetersiz olduğu ve suyun güvenli olmadığı bölgelerde bulunan mikroskobik bir parazit tarafından oluşturulmaktadır.
Giardia enfeksiyonu, birçok ülkede su yoluyla bulaşan hastalıkların en yaygın nedenlerinden biridir. Bu parazitler yalnızca kırsal dere ve göllerde değil, aynı zamanda içme suyu kaynaklarında, yüzme havuzlarında, jakuzi ve kuyu sularında da bulunabilir. Giardia enfeksiyonu, yiyecekler ve insanlar arası temas yoluyla da yayılabilir.
Giardia enfeksiyonları genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden geçer. Ancak parazitler gittikten sonra bile uzun süreli bağırsak sorunlarınız olabilir. Giardia parazitlerine karşı genellikle birçok ilaç etkilidir. Ancak herkes bu ilaçlara iyi tepki vermez. Önlem almak en iyi savunmadır.
Giardia enfeksiyonunun belirtileri
Giardia enfeksiyonu olan bazı insanlar asla belirti geliştirmeyebilir, ancak yine de paraziti taşırlar ve dışkıları aracılığıyla başkalarına yayabilirler. Hastalananlar için belirtiler genellikle maruziyetten bir ila üç hafta sonra ortaya çıkar. Giardia enfeksiyonunun belirtileri şunlar olabilir:
- Sulu, bazen kötü kokulu ishal; bu, yumuşak ve yağlı dışkılarla değişkenlik gösterebilir
- Yorgunluk
- Karın krampları ve şişkinlik
- Bulantı
- Kilo kaybı
Giardia enfeksiyonu belirtileri iki ila altı hafta sürebilir, ancak bazı kişilerde daha uzun sürebilir veya nüksetme gösterebilir.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Eğer bir haftadan uzun süren, gevşek dışkı, karın krampları ve şişkinlik ile bulantı yaşıyorsanız veya susuz kalıyorsanız doktorunuzu arayın. Giardia enfeksiyonu riski taşıdığınızı belirtmeyi unutmayın: yakın zamanda enfeksiyonun yaygın olduğu bir alana seyahat ettiyseniz veya bir gölden ya da dereden su içtiyseniz.
Giardia enfeksiyonuna ne sebep olur?
Giardia parazitleri, insanların ve hayvanların bağırsaklarında yaşar. Bu mikroskobik parazitler dışkıda geçmeden önce, onları dışkıda koruyan kist adı verilen sert kabuklarla kaplanır, bu da onların bağırsak dışında aylarca hayatta kalmalarını sağlar. Bir misafir içinde, kistler çözündüğünde parazit serbest kalır.
Enfeksiyon, yanlışlıkla parazit kistlerini yuttuğunuzda gerçekleşir. Bu, güvenli olmayan suyu yudumlamak, enfekte yiyecekler yemek veya kişiden kişiye temas yoluyla olabilir.
Kirlenmiş suyu yutmak
Giardia enfeksiyonu kapmanın en yaygın yolu, kirlenmiş (güvenli olmayan) suyu yutmaktır. Giardia parazitleri, dünya genelindeki göllerde, havuzlarda, nehirlerde ve derelerde bulunur; ayrıca kamu su kaynaklarında, kuyularda, depo su birikintilerinde, yüzme havuzlarında, su parklarında ve spalarda da nadir değildir. Tarımsal atık, atık su deşarjı veya hayvan dışkısı, yer altı ve yüzey suyunu Giardia ile kirletebilir. Bezli çocuklar ve ishal olan kişiler havuzları ve spaları kazara kirletebilir.
Kirlenmiş yiyecekleri yemek
Giardia parazitleri, ya giardia enfeksiyonu olan yiyeceklerle uğraşan kişilerin ellerini yeterince yıkamamaları ya da çiğ ürünlerin kirlenmiş suyla sulanması veya yıkanması nedeniyle yiyecekler aracılığıyla da yayılabilir. Pişirme işlemi Giardia’yı öldürdüğü için yiyecekler, özellikle sanayileşmiş ülkelerde su kadar yaygın bir enfeksiyon kaynağı değildir.
Kişiden kişiye bulaşım
Eliniz dışkı ile kirlenirse Giardia ile enfekte olabilirsiniz. Çocukların bezlerini değiştiren ebeveynler özellikle risk altındadır. Aynı zamanda çocuk bakım merkezlerinde çalışan kişiler ve çocuklar da daha fazla risk taşır. Çocuk bakım merkezlerinde salgınlar giderek daha yaygın hale geliyor. Giardia paraziti anal seks yoluyla da yayılabilir.
Risk faktörleri
Giardia paraziti son derece yaygın bir bağırsak parazitidir. Herkes Giardia parazitlerine yakalanabilir, ancak bazı insanlar daha yüksek risk altındadır:
- Çocuklar. Giardia enfeksiyonu, çocuklarda erişkinlerden çok daha yaygındır. Çocuklar, özellikle bebek bezleri giyiyorlarsa, tuvalet eğitimine geçiriyorlarsa veya bir çocuk bakım merkezinde zaman geçiriyorlarsa dışkıyla temas etme olasılıkları daha yüksektir. Küçük çocuklarla yaşayan veya çalışan kişiler de Giardia enfeksiyonu geliştirme riski taşır.
- Güvenli içme suyuna sahip olmayan kişiler. Giardia enfeksiyonu, hijyenin yetersiz olduğu veya içme suyu güvenli olmayın yerlerde yaygındır. Gıda ve içecekler konusunda dikkatli değilseniz, Giardia enfeksiyonunun yaygın olduğu yerlerde seyahat ediyorsanız risk altındasınız. Risk, kırsal veya doğal alanlarda en yüksektir.
- Erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkekler. Kondomsuz diğer erkeklerle cinsel ilişki kuran erkeklerde Giardia enfeksiyonu ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar için risk artar.
Giardia enfeksiyonunun komplikasyonları
Giardia enfeksiyonu, sanayileşmiş ülkelerde neredeyse hiç ölümcül değildir. Ancak kalıcı semptomlar ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir, özellikle de bebeklerde ve çocuklarda. Giardia enfeksiyonunun en yaygın komplikasyonları şunlardır:
- Susuz kalma. Genellikle şiddetli ishalin sonucu olarak ortaya çıkar, bedenin normal işlevlerini sürdürebilmesi için yeterli su bulamaması durumudur.
- Çocukların gelişimine etkisi. Giardia enfeksiyonu nedeniyle oluşan kronik ishal, kötü beslenmeye yol açabilir ve çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimini olumsuz etkileyebilir.
- Laktaz intoleransı. Giardia enfeksiyonu geçiren birçok kişi, süt şekerini doğru bir şekilde sindirememesi anlamına gelen laktaz intoleransı geliştirir. Bu sorun, enfeksiyon geçtikten sonra bile devam edebilir.
Giardia enfeksiyonunu nasıl önleyebilirsiniz
Giardia enfeksiyonunu önlemek için hiçbir ilaç veya aşı yoktur. Ancak sağduyu önlemleri, enfekte olma veya enfeksiyonu başkalarına yayma olasılığını azaltabilir.
- Ellerinizi yıkayın. Bu, çoğu enfeksiyon türünün önlenmesinin en basit ve en iyi yoludur. Tuvaleti kullandıktan veya bez değiştirdikten sonra, yemek yeme veya yiyecek hazırlama öncesinde ellerinizi en az 20 saniye sabun ve suyla yıkayın. Sabun ve su mevcut değilse, alkol bazlı dezenfektanlar kullanabilirsiniz. Ancak alkol bazlı dezenfektanlar, çevrede hayatta kalabilen Giardia’nın kist formunu yok etmekte etkili değildir.
- Doğa suyunu arındırın. Şahsen filtrelemediğiniz veya en az 70 °C (158 °F) sıcaklıkta en az 10 dakika kaynatmadığınız sürece, sığ kuyulardan, göllerden, nehirlerden, kaynaklardan, göletlerden ve derelerden işlenmemiş su içmekten kaçının.
- Ürünleri yıkayın. Ham meyve ve sebzeleri, güvenli ve kirlenmemiş su ile yıkayın. Meyveyi yemeden önce soyun. Güvenli olmayan suyla temas etmiş olabilecek çiğ meyve veya sebzeleri yemekten kaçının.
- Ağzınızı kapalı tutun. Havuzlarda, göllerde veya derelerde yüzme sırasında su yutmaktan kaçının.
- Şişelenmiş su kullanın. Su kaynağının muhtemelen güvenli olmadığı bölgelere seyahat ederken, kendiniz açtığınız şişelenmiş su ile içme ve dişlerinizi fırçalama yapın. Buz kullanmayın.
- Güvenli seks yapın. Anal seks yapıyorsanız, her seferinde kondom kullanın. Tamamen korunmadığınız sürece oral-anal seks yapmaktan kaçının.
Tanı
Giardia enfeksiyonunu teşhis etmek için doktorunuz muhtemelen dışkı örneğinizi test edecektir. Doğru sonuçlar alabilmek için birkaç gün boyunca toplanmış dışkı örnekleri vermeniz istenebilir. Örnekler, parazitlerin varlığını kontrol etmek amacıyla bir laboratuvar ortamında incelenir. Ayrıca dışkı testleri, aldığınız tedavinin etkinliğini izlemek için de kullanılabilir.
Giardia enfeksiyonunun tedavisi
Semptom göstermeyen Giardia enfeksiyonu olan çocuklar ve yetişkinlerin genellikle tedaviye ihtiyacı yoktur, buna rağmen bu kişilerin parazitleri yayma olasılığı varsa tedavi edilebilir. Giardia enfeksiyonuna yakalanan birçok kişi, birkaç hafta içinde kendiliğinden iyileşir.
Semptomlar şiddetliyse veya enfeksiyon devam ediyorsa, doktorlar genellikle Giardia enfeksiyonunu tedavi etmek için şu ilaçları kullanır:
- Metronidazol (Flagyl). Metronidazol, Giardia enfeksiyonu için en yaygın kullanılan antibiyotiktir. Yan etkileri arasında bulantı ve ağızda metalik tat olabilir. Bu ilacı alırken alkol tüketmeyin.
- Tinidazol (Tindamax). Tinidazol, metronidazol kadar etkilidir ve birçok benzer yan etkisi vardır, ancak tek dozda verilebilir.
- Nitazoksanid (Alinia). Sıvı formda olduğu için, çocukların yutması nitazoksanidi daha kolay hale getirebilir. Yan etkileri arasında bulantı, gaz, sarı gözler ve parlak renkte sarı idrar bulunabilir.
Giardia enfeksiyonu için ilaçlar, hamile kadınlara önerilmemektedir, çünkü bu ilaçların fetüse zararlı etkileri olabilir. Semptomlarınız hafifse, doktorunuz tedaviyi ilk trimesterden sonra ya da daha uzun bir süre ertelemeyi önerebilir. Tedavi gerekli ise, en iyi mevcut tedavi seçeneği hakkında doktorunuza danışmalısınız.
