Genel Bakış
Akut koroner sendrom, kalbe aniden azalmış kan akışı ile ilişkili bir dizi durumu tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
Bu durumlardan biri kalp krizi (miyokard enfarktüsü)dir — hücre ölümü, hasar görmüş veya yok olmuş kalp dokusuna neden olur. Akut koroner sendrom hücre ölümüne neden olmasa bile, azalmış kan akışı kalbinizin çalışma şeklini değiştirir ve kalp krizi riski yüksek olduğunun bir işaretidir.
Akut koroner sendrom genellikle şiddetli göğüs ağrısına veya rahatsızlığa neden olur. Akut koroner sendrom, acil teşhis ve bakım gerektiren bir tıbbi acildir. Tedavi amaçları arasında kan akışını artırmak, komplikasyonları tedavi etmek ve gelecekteki sorunları önlemek yer alır.
Akut Koroner Sendromun Belirtileri
Akut koroner sendromun işaretleri ve belirtileri genellikle aniden başlar. Akut koroner sendromun belirtileri şunları içerir:
- Ağrı veya rahatsızlık hissi, genellikle zedelenme, basınç, sıkışma veya yanma hissi olarak tarif edilir
- Göğüsten omuzlara, kollara, üst karna, sırt, boyun veya çene bölgesine yayılan ağrı
- Mide bulantısı veya kusma
- Hazımsızlık
- Nefes darlığı
- Aniden gerçekleşen aşırı terleme
- Baş dönmesi, sersemlik veya bayılma
- Alışılmadık veya açıklanamayan yorgunluk
- Huzursuz ya da endişeli hissetme
Göğüs ağrısı veya rahatsızlık en yaygın belirtidir. Ancak, işaretler ve belirtiler yaşınıza, cinsiyetinize ve diğer tıbbi durumlara bağlı olarak önemli ölçüde değişiklik gösterebilir. Kadınsanız, yaşlıysanız veya diyabetiniz varsa, göğüs ağrısı veya rahatsızlık hissetmeden belirtilerle karşılaşma olasılığınız daha yüksektir.
Ne zaman doktora görünmelisiniz?
Akut koroner sendrom tıbbi bir acildir. Göğüs ağrısı veya göğüste rahatsızlık, ciddi ve hayatı tehdit eden hastalıkların işareti olabilir. Acil durum yardımı alın, hızla teşhis ve uygun bakım için hastaneye gitmeyin.
Akut Koroner Sendromun Nedenleri
Akut koroner sendrom genellikle koroner arterlerin (kalp kaslarına oksijen ve besin sağlayan kan damarları) duvarlarında yağ birikintilerinin (plaklar) oluşmasının bir sonucudur.
Bir plaka birikintisi patladığında veya yırtıldığında, bir kan pıhtısı oluşur. Bu pıhtı, kalp kaslarına giden kan akışını engeller.
Hücrelere oksijen sağlanamaması durumunda, kalp kası hücreleri ölebilir. Hücre ölümünün sonucunda kas dokularında oluşan hasar kalp krizidir (miyokard enfarktüsü).
Hücre ölümü gerçekleşmese bile, oksijendeki düşüş hâlâ kalp kaslarının normal bir şekilde çalışmamasına neden olur. Bu değişim geçici veya kalıcı olabilir. Akut koroner sendrom hücre ölümüne neden olmadığında, bu duruma istikrarsız anjit olarak adlandırılır.
Risk Faktörleri
Akut koroner sendrom için risk faktörleri, diğer kalp hastalıkları için risk faktörleri ile aynıdır. Akut koroner sendrom risk faktörleri şunları içerir:
- Yaşlanma
- Yüksek tansiyon
- Yüksek kolesterol
- Sigara içmek
- Fiziksel aktivite eksikliği
- Sağlıksız beslenme
- Obezite veya aşırı kilolu olma
- Diyabet
- Ailede göğüs ağrısı, kalp hastalığı veya inme öyküsü
- Hamilelikte yüksek tansiyon, preeklampsi veya diyabet öyküsü
- COVID-19 enfeksiyonu
Akut Koroner Sendromun Teşhisi
Eğer akut koroner sendrom ile ilişkili belirtileriniz varsa, acil durum doktoru muhtemelen birkaç test isteyecektir. Bazı testler, doktorun semptomlarınız veya tıbbi geçmişiniz hakkında sorular sorarken yapılabilir. Yapılan testler şunlardır:
- Elektrokardiyogram (EKG). Cildinize bağlı elektrotlar, kalbinizdeki elektriksel aktiviteyi ölçer. Anormal veya düzensiz dürtüler, kalbiniz oksijen eksikliği nedeniyle düzgün çalışmadığını gösterebilir. Elektrik sinyallerindeki belirli desenler, bir tıkanmanın genel yerini gösterebilir. Test birkaç kez tekrarlanabilir.
- Kan testleri. Hücre ölümü kalp dokusunda hasara neden olmuşsa, belirli enzimler kanda tespit edilebilir. Pozitif bir sonuç kalp krizini gösterir.
Bu iki testten elde edilen bilgiler – belirtileriniz ve semptomlarınız da dikkate alınarak – akut koroner sendromun ilk teşhisini koymak için kullanılır. Doktorunuz, durumunuzun kalp krizi veya istikrarsız anjit olarak sınıflandırılıp sınıflandırılamayacağını belirlemek için bu bilgileri kullanır.
Durumunuzu daha iyi anlamak, belirtilerin diğer nedenlerini dışlamak veya doktorun teşhisini ve tedavisini kişiselleştirmesine yardımcı olmak için başka testler de yapılabilir.
- Koroner anjiyografi. Bu prosedür, kalbinizin kan damarlarını görmek için X-ray görüntülemesini kullanır. Uzun, ince bir tüp (kateter) genellikle kolunuzda veya kasığınızdan bir arterin içine geçirilir ve kalbinizdeki arterlere yerleştirilir. Bir boyar madde tüpten arterlere akıtılır. Bir dizi X-ray, boyar maddenin arterlerinizdeki hareketini gösterir, herhangi bir tıkanıklık veya daralma ortaya çıkarır. Kateter ayrıca tedavi amaçları için de kullanılabilir.
- Ekokardiyogram. Ekokardiyogram, bir çubuk benzeri cihazdan kalbinize yönlendirilen ses dalgalarını kullanarak kalbinizin canlı görüntüsünü üretir. Ekokardiyogram, kalbin doğru bir şekilde pompalayıp pompalamadığını belirlemeye yardımcı olabilir.
- Miyokard perfüzyon görüntüleme. Bu test, kanın kalp kaslarınızda ne kadar iyi aktığını gösterir. Güvenli bir miktarda radyoaktif madde kanınıza enjekte edilir. Özel bir kamera, maddenin kalbiniz içindeki yolunu görüntüler. Bu görüntüler, doktorunuza kalp kaslarına yeterince kan akıp akmadığını ve kan akışının nerelerde azaldığını gösterir.
- Bilgisayarlı tomografi (BT) anjiyografi. BT anjiyografi, kalbinizin kesitsel 2-D dilimlerini üretmek için özel bir X-ray teknolojisi kullanır. Bu görüntüler, daralmış veya tıkanmış koroner arterleri tespit edebilir.
- Stres testi. Stres testi, kalbinizin egzersiz yaptığınızda ne kadar iyi çalıştığını ortaya koyar. Bazı durumlarda, egzersiz yerine kalp atış hızınızı artırmak için bir ilaç almanız gerekebilir. Bu test, dinlenirken akut koroner sendrom veya başka bir hayatı tehdit eden kalp durumu belirtisi olmadığında yapılır. Stres testinde, kalbinizin ne kadar iyi çalıştığını görmek için EKG, ekokardiyogram veya miyokard perfüzyon görüntüleme kullanılabilir.
Akut Koroner Sendromun Tedavisi
Akut koroner sendrom için acil tedavi hedefleri şunlardır:
- Ağrıyı ve rahatsızlığı hafifletmek
- Kan akışını iyileştirmek
- Kalp fonksiyonunu mümkün olan en kısa sürede yeniden sağlamak
Uzun vadeli tedavi hedefleri genel kalp fonksiyonunu iyileştirmek, risk faktörlerini yönetmek ve kalp krizi riskini düşürmektir. Bu hedeflere ulaşmak için ilaçlar ve cerrahi prosedürlerin bir kombinasyonu kullanılabilir.
İlaçlar
Teşhisinize bağlı olarak, acil veya devam eden bakım için (ya da her ikisi için) ilaçlar şunları içerebilir:
- Thrombolitikler (pıhtı eritici ilaçlar), bir arterin tıkanmış olan kan pıhtısını çözmeye yardımcı olur.
- Nitrogliserin, kan akışını artırarak damarları geçici olarak genişletir.
- Antipertansiyel ilaçlar, kan pıhtılaşmasını önlemeye yardımcı olur ve aspirin, klopidogrel (Plavix), prasugrel (Effient) gibi ilaçları içerir.
- Beta blokerler kalp kasınızı gevşetir ve kalp atış hızınızı yavaşlatır. Bu ilaçlar kalbiniz üzerindeki yükü azaltır ve kan basıncını düşürür. Örnekleri arasında metoprolol (Lopressor, Toprol-XL) ve nadolol (Corgard) bulunur.
- Angiotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri damarları genişleterek kan akışını geliştirir ve kalbin daha iyi çalışmasına olanak tanır. Bu ilaçlar arasında lisinopril (Prinivil, Zestril), benazepril (Lotensin) ve diğer ilaçlar bulunmaktadır.
- Angiotensin reseptör blokerleri tansiyonu kontrol etmeye yardımcı olur ve irbesartan (Avapro), losartan (Cozaar) ve birkaç diğer ilacı içerir.
- Statinler, kan dolaşımındaki kolesterol miktarını düşürür ve plağın yırtılmasını önleyebilir. Statinler arasında atorvastatin (Lipitor), simvastatin (Zocor, Flolipid) ve birkaç başka ilaç yer alır.
Cerrahi ve Diğer Prosedürler
Doktorunuz kalp kaslarınıza kan akışını geri sağlamak için bu prosedürlerden birini önerebilir:
- Anjiyoplasti ve stentleme. Bu prosedürde doktorunuz tıkanmış veya daralmış olan artere uzun, ince bir tüp (kateter) yerleştirir. Bir tel ile birlikte şişirilmeyen bir balon kateter aracılığıyla daralmış bölgeye geçirilir. Balon daha sonra şişirilerek damarın içi açılır, plaka birikintileri damar duvarlarına basılır. Genellikle, damarın açık kalmasına yardımcı olmak için bir ağ şeklinde tüp (stent) damara bırakılır.
- Koroner bypass ameliyatı. Bu prosedürle bir cerrah, vücudunuzun başka bir bölümünden bir kan damarı (greft) alır ve tıkanmış koroner arterin etrafında yeni bir yol açar.
Yaşam Tarzı ve Ev Çözümleri
Kalp sağlığını destekleyen yaşam tarzı değişiklikleri kalp krizi önlemede önemli bir rol oynar. Şunlar önerilir:
- Sigara içmeyin. Eğer sigara içiyorsanız bırakmalısınız. Sigarayı bırakmak için yardıma ihtiyacınız olursa doktorunuzla konuşun. Ayrıca, pasif içicilikten de kaçının.
- Kalp dostu bir diyet yapın. Bol miktarda meyve ve sebze, tam tahıllar ve az yağlı süt ürünleri ile yağsız etlerden oluşan bir diyet tüketin.
- Fiziksel olarak aktif olun. Düzenli egzersiz yapın ve aktif kalın. Eğer düzenli olarak egzersiz yapmadıysanız, sağlıklı ve güvenli bir rutina başlamak için doktorunuzla konuşun.
- Kolesterolünüzü takip edin. Kan kolesterol seviyenizi düzenli olarak doktorunuzda kontrol ettirin. Yüksek yağlı, yüksek kolesterollü et ve süt ürünlerinden kaçının. Doktorunuz statin veya diğer kolesterol düşürücü ilaçlar yazdıysa, doktorunuza uygun şekilde günde bir kez alın.
- Kan basıncınızı kontrol edin. Doktorunuz tarafından önerildiği gibi tansiyonunuzu düzenli olarak kontrol ettirin. Tansiyon ilacınızı günlük olarak önerildiği gibi alın.
- Sağlıklı bir kiloyu koruyun. Aşırı kilo kalbinizi zorlar ve yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalığı ve diğer durumlara katkıda bulunabilir.
- Stresi yönetin. Kalp krizi riskinizi azaltmak için günlük yaşamınızdaki stresi azaltın. İş alışkanlıklarınızı gözden geçirin ve hayatınızdaki stresli olaylarla başa çıkmak için sağlıklı yollar bulun. Stresi yönetmekte yardıma ihtiyaç duyuyorsanız, doktorunuzla veya bir mental sağlık uzmanıyla konuşun.
- Alkolü ölçülü tüketin. Eğer alkol tüketiyorsanız, ölçülü bir şekilde tüketin. Alkol almak tansiyonu yükseltebilir.
Doktor Randevusuna Hazırlık
Şayet ani göğüs ağrısı veya akut koroner sendromun başka belirtileri varsa, hemen acil yardım alın ya da bir acil durum numarasını arayın.
Belirtilerinizin tanımınız, acil tıbbi ekibin bir teşhis koymasına yardımcı olacak önemli bilgiler sağlar. Aşağıdaki soruları cevaplamaya hazır olun.
- Belirtiler ne zaman ortaya çıktı?
- Belirtiler ne kadar sürdü?
- Şu anda hangi belirtileri yaşıyorsunuz?
- Ağrıyı nasıl tarif edersiniz?
- Ağrı nerededir?
- Ağrının şiddetini nasıl değerlendirirsiniz?
- Belirtileri artıran veya azaltan bir şey var mı?
